I. Ý nghĩa nội hàm của quá trình đô thị hóa kiểu mới ở Trung Quốc

Đô thị hóa kiểu mới ở Trung Quốc xây dựng và thực hiện theo định hướng lấy con người làm gốc, lấy công nghiệp hóa kiểu mới làm động lực, dựa trên nguyên tắc xây dựng kế hoạch tổng thể, thúc đẩy hiện đại hóa đô thị, tiến hành đô thị hóa tập trung. Việc xây dựng đô thị hóa chú trọng vấn đề sinh thái, đô thị hóa nông thôn, nâng cao toàn diện mức độ và chất lượng quá trình đô thị hóa, kết hợp đô thị hóa với phát triển khoa học, hiệu quả chuyên sâu cao, hoàn thiện chức năng, thân thiện môi trường, xã hội hài hòa, bản sắc rõ ràng, nhất thể hóa thành thị - nông thôn, phát triển hài hòa giữa thành phố lớn, vừa, nhỏ và thị trấn nhỏ. Nội hàm khoa học của khái niệm đô thị hóa kiểu mới là: đi theo quan điểm phát triển khoa học, phát triển mô hình chuyên môn sâu và chú trọng đến môi trường sinh thái, tăng cường chức năng đô thị đa tầng, xây dựng hệ thống đô thị hợp lý và cuối cùng thực hiện phát triển nhất thể hóa thành thị - nông thôn, nội dung cụ thể bao gồm 6 phương diện dưới đây.

1. Đô thị hóa kiểu mới là đô thị hóa “lấy con người làm gốc”

“Lấy con người làm gốc” là nguyên tắc cốt lõi cần phải tuân thủ trong việc thúc đẩy quá trình đô thị hóa. Mục đích của quá trình đô thị hóa là mang lại lợi ích cho người dân và khiến cho nông dân trở nên giàu có, để đông đảo quần chúng nhân dân cùng nhau chia sẻ và hưởng thụ thành quả của quá trình đô thị hóa, để những lao động nông thôn có nguyện vọng và gia đình của họ từng bước hòa nhập với thành thị, được hỗ trợ về việc làm, được bảo đảm về chính sách. Báo cáo chính trị của Đại hội lần thứ XVIII Đảng Cộng sản Trung Quốc đã nêu: “Nhanh chóng cải cách chế độ hộ tịch, thúc đẩy có trình tự việc đưa nông dân nông thôn trở thành cư dân thành thị, nỗ lực thực hiện phủ khắp dịch vụ công đến toàn bộ cư dân thường trú tại thành phố”[1]. Hội nghị thường vụ Quốc vụ viện Trung Quốc năm 2013 nhấn mạnh, nghiên cứu kế hoạch phát triển dài hạn trong quá trình đô thị hóa kiểu mới cần bám sát việc nâng cao chất lượng đô thị hóa và thúc đẩy quá trình đô thị hóa con người. Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc về một số vấn đề quan trọng liên quan đến cải cách sâu sắc và toàn diện được thông qua tại Hội nghị Trung ương ba khóa XVIII đã chỉ ra rằng: xóa bỏ hoàn toàn việc hạn chế định cư tại thị trấn và thành phố nhỏ, từng bước xóa bỏ việc hạn chế định cư tại các thành phố vừa, đưa ra các điều kiện hợp lý đối với các trường hợp định cư tại thành phố lớn, khống chế nghiêm ngặt quy mô dân số ở các thành phố đặc biệt lớn, đẩy nhanh quá trình chuyển đổi cư dân nông nghiệp thành cư dân thành thị. Hội nghị về công tác đô thị hóa của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc đã chỉ rõ, thông qua con dường đô thị hóa kiểu mới, “hạt nhân là lấy con người làm gốc", định hưởng của con đường này chính là thúc đẩy chuyển đổi cư dân nông thôn thường trú tại thành thị một cách có trình tự.

Con đường đô thị hóa kiểu mới cần thể hiện tinh thần “lấy con người làm gốc”. Thực hiện phát triển toàn diện con người, xây dựng đô thị có tính bao trùm, hài hòa, phản ánh việc chuyển đổi số dân dịch chuyển từ nông nghiệp thành cư dân thành thị một cách trình tự và phát triển hài hòa dịch vụ công, tập trung cho một xã hội hài hòa và thực hiện đô thị hóa hạnh phúc ở Trung Quốc. Điều này bao hàm bốn tầng nội dung như sau: thứ nhất, bản chất của đô thị hóa là để thực hiện phát triển toàn diện con người, mà không phải là đô thị hóa là để đô thị hóa. Thứ hai, xây dựng đô thị có tính bao trùm, nhấn mạnh tính đồng nhất và bình đẳng về quyền lợi phát triển của các chủ thể khác nhau ở thành phố. Thứ ba, chuyển đổi số dân dịch chuyển từ nông nghiệp thành cư dân thành thị một cách trình tự và phát triển hài hòa dịch vụ công, hệ thống nhị nguyên thành thị - nông thôn càng được phân tách rõ nét hơn. Thứ tư, xây dựng đô thị hài hòa, chú trọng nhiều hơn đến đổi mới dịch vụ và quản lý xã hội trong quá trình đô thị hóa, tập trung cho một xã hội hài hòa và hướng tới phấn đấu xây dựng thành công đô thị hóa hạnh phúc tại Trung Quốc.

Vì thế, trong tiến trình đô thị hóa khoảng cách giàu - nghèo của dân cư sinh sống tại thành thị, bảo đảm đời sống cho nhóm thu nhập thấp, tái định cư cho các hộ phải di dời, bảo đảm quyền lợi của nông dân bị mất đất đã được đặc biệt chú ý. Xây dựng quy hoạch tổng thể là phương pháp căn bản của con đường đô thị hóa kiểu mới. Quy hoạch tổng thể thành thị - nông thôn, quy hoạch khu vực, quy hoạch về kinh tế và văn hóa, quy hoạch về xã hội và tự nhiên, quy hoạch về dân số và tài nguyên môi trường, quy hoạch về cải cách trong nước và mở cửa ra thế giới để định hướng cho đô thi hóa kiểu mới phát triển theo quan điểm phát triển khoa học từ đó đạt được sự phát triển nhịp nhàng thống nhất, hài hòa giữa thành thị và nông thôn, giữa khu vực phía Đông và phía Tây, giữa trong nước và ngoài nước, giữa kinh tế và xã hội.

2. Đô thị hóa kiểu mới là quá trình đô thị hóa nâng tầm chất lượng

Đô thị hóa ở Trung Quốc đang trong thời kỳ phát triển mang đặc thù rõ nét, còn kém xa các quốc gia phát triển, nên vẫn cần có sự thúc đẩy mạnh mẽ; trong quá trình đẩy nhanh đô thị hóa đã xuất hiện một loạt các vấn đề cần phải trực tiếp đối mặt và áp dụng các biện pháp hữu hiệu để giải quyết, việc này không những cần phải nhanh chóng mà còn phải coi trọng hàng đầu vấn đề nâng cao chất lượng. Đô thị hóa không chỉ đơn thuần là sự gia tăng tỷ lệ dân cư và mở rộng diện tích thành thị, mà quan trọng hơn chính là hiện thực hóa hàng loạt những sự dịch chuyển quan trọng từ nông thôn ra thành thị như: cơ cấu công nghiệp, chế độ việc làm, môi trường dân cư, phúc lợi xã hội,... Cuối năm 2012, Hội nghị công tác kinh tế Trung ương coi “tích cực và thúc đẩy đồng bộ quá trình đô thị hóa kiểu mới, tập trung nâng cao chất lượng đô thị hóa” là một trong những nhiệm vụ quan trọng của công tác kinh tế năm 2013. Cuối năm 2013, Hội nghị công tác kinh tế Trung ương một lần nữa nhấn mạnh cần “tích cực và thúc đẩy đồng bộ quá trình đô thị hóa kiểu mới, tập trung nâng cao chất lượng đô thị hóa”. Khi thúc đẩy quá trình đô thị hóa, cần tôn trọng quy luật phát triển kinh tế - xã hội, quá nhanh hoặc quá chậm đều không phù hợp, mà quan trọng hơn cả chính là chất lượng, “cần thúc đẩy quá trình đô thị hóa theo hưởng nâng cao chất lượng”.

Vì thế, con đường đô thị hóa kiểu mới của Trung Quốc phải được dẫn dắt bởi quan điểm phát triển khoa học và kiên trì phát triển bền vững. Đô thị hóa không chỉ là quá trình tập trung yếu tố sản xuất và dân số trong các ngành công nghiệp mà còn là quá trình nâng cao các yếu tố sản xuất, cơ cấu công nghiệp và dân số ngành nghề, là quá trình phát triển hài hòa trên cơ sở dân số, kinh tế, môi trường và tài nguyên. Con đường đô thị hóa kiểu mới không chỉ chú trọng đến sự tăng trưởng, mở rộng về quy mô, số lượng của các yếu tố dân số, công nghiệp, sản xuất mà còn chú trọng đến việc nâng cao chất lượng và phát triển hài hòa dân số, kinh tế và tự nhiên; không chỉ xem xét đến lợi ích kinh tế mà còn cân nhắc đến lợi ích của xã hội, môi trường và tài nguyên thiên nhiên; không chỉ đáp ứng đầy đủ nhu cầu của con người ngày nay mà còn phải phù hợp với lợi ích của các thế hệ mai sau.

3. Đô thị hóa kiểu mới thể hiện “quan điểm văn minh sinh thái”

Báo cáo chính trị của Đại hội lần thứ XVIII Đảng Cộng sản Trung Quốc đã đưa khái niệm “xây dựng văn minh sinh thái” vào bố cục tổng thể của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc, nhấn mạnh cản nhanh chóng thực hiện chiến lược các khu chức năng chủ chốt, thúc đẩy phát triển các khu vực theo dùng khu chức năng chủ chốt, xây dựng bố cục đô thị hóa, phát triển nông nghiệp, an ninh sinh thái phù hợp và khoa học. Cuối năm 2012, Hội nghị công tác kinh tế Trung ương để ra: cần tích hợp đầy đủ nguyên tắc và quan điểm văn minh sinh thái vào toàn bộ quá trình đô thị hóa, đi theo hướng đô thị hóa kiểu mới chuyên sâu. thông minh, xanh và giảm khí thải CO₂.

Trong quá trình đô thị hóa ở Trung Quốc đã xuất hiện những biểu hiện thiên lệch, như quá chú trọng tốc độ, quy mô dân số và đất đai. Kết quả là Trung Quốc đã phải trả giá bằng sự hy sinh môi trường sinh thái, thiếu hụt đất canh tác, đất rừng, đồng cỏ, vùng đất ngập nước, xói mòn đất, cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên và ô nhiễm môi trường. Con đường đô thị hóa kiểu mới cần làm nổi bật mô hình phát triển sinh thái hóa, nhấn mạnh trong hoạt động sản xuất, con người cần chú trọng bảo vệ môi trường tự nhiên và làm đẹp môi trường. Qua đó đạt đến trung thái phát triển hài hòa giữa con người với tự nhiên và môi trường. Quan điểm văn minh sinh thái có bốn tầng nội dung: Thứ nhất, là sự phối hợp hài hòa giữa dân số, kinh tế, tài nguyên và môi trường, làm nổi bật sự phát triển tổng thể và căn bằng; thứ hai, cần tích hợp toàn diện nguyên tắc và quan điểm văn minh sinh thái vào toàn bộ quá trình đô thị hóa, tiết kiệm và tập trung tối đa tài nguyên và thân thiện với môi trường sinh thái, thực hiện đô thị hóa chuyên sâu, thông minh, xanh và giảm khí thải CO_2; thứ ba, xây dựng Trung Quốc tươi đẹp với nền văn minh sinh thái, thực hiện chung sống hài hòa giữa con người và tự nhiên, phát triển kinh tế sinh thái và các sản phẩm sinh thái, đóng góp cho môi trường sinh thái toàn cầu; thứ tư, thực hiện mục tiêu phát triển bền vững dân tộc Trung Hoa, coi trọng cân bằng giữa các thế hệ và phát triển bền vững.

Mô hình phát triển sinh thái cũng nhấn mạnh rằng trong tiến trình đô thị hóa cần phải chú trọng việc xây dựng và bảo vệ môi trường sinh thái, chú trọng việc khai thác hợp lý và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Khai thác tài nguyên thiên nhiên phải dựa trên pháp luật, lấy pháp trị làm công cụ, nghiêm chỉnh quán triệt các quy định pháp luật của Nhà nước có liên quan đến việc tăng cường quản lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên như nước, đất đai, khoáng sản, rừng,…; trong phạm vi cho phép của pháp luật tiến hành đổi mới cơ chế khai thác tài nguyên thiên nhiên; đưa ra quy hoạch tổng thể, quản lý thống nhất, khai thác quy mô và kinh doanh chuyên sâu; xây dựng tiêu chuẩn trưng thu với mức giá hợp lý, trưng thu các khoản phí sử dụng và bồi thường tài nguyên thiên nhiên theo quy định của pháp luật. Việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên cần được hướng dẫn trên quan điểm tiết kiệm tối đa, vận động người dân tiết kiệm nước, tiết kiệm điện, tăng cường tái sử dụng tuần hoàn tài nguyên thủy điện; vận động tiết kiệm đất đai, thực hiện chế độ bảo vệ đất canh tác một cách nghiêm ngặt nhất, triển khai một cách khoa học việc xử lý, cải tạo đất đai, duy trì trạng thái cân bằng động đối với đất canh tác.

Tóm lại, cần kiên trì nền văn minh sinh thái, nỗ lực thúc đẩy phát triển theo hướng xanh, tuần hoàn, giảm thai khí CO₂, hạn chế đến mức thấp nhất sự can thiệp và làm tổn hại đối với tự nhiên, sử dụng tiết kiệm, tập trung các nguồn tài nguyên đất, nước, năng lượng....

4. Đô thị hóa kiểu mới là đô thị hóa của sự “phát triển hài hòa”

Năm 2011, Đề cương Quy hoạch 5 năm lần thứ 12 đã vạch ra cục diện chiến lược đô thị hóa “ba trục dọc, hai trục ngang”[2] của việc phát triển đô thị hóa trong tương lai ở Trung Quốc, yêu cầu quy hoạch một cách khoa học về xác định vị trí, chức năng các thành phố và mang bố cục công nghiệp trong phạm vi quần thể đô thị, thúc đẩy tích hợp xây dựng cơ sở hạ tầng và phát triển lưới hóa tại thành phố lớn, vừa và nhỏ. Báo cáo của Đại hội lần thứ XVIII Đảng Cộng sản Trung Quốc nhấn mạnh: quy hoạch một cách khoa học quy mô và bố cục quần thể đô thị, tăng cường phát triển công nghiệp dịch vụ công, thu hút lao động, chức năng tập trung dân cư ở các thị trấn nhỏ, thành phố vừa và nhỏ. Hội nghị về công tác đô thị hóa Trung ương một lần nữa nhấn mạnh, cần tối ưu hóa bố cục, căn cứ vào khả năng cho phép của tài nguyên thiên nhiên để xây dựng mô hình đô thị hóa vĩ mô một cách khoa học và hợp lý, lấy quần thể đô thị làm hình thái chủ thể, thúc đẩy sự phát triển hài hòa, bổ sung hỗ trợ chức năng, phân công hợp lý đối với các thị trấn nhỏ, các thành phố lớn, thị trấn nhỏ, các thành phố vừa và nhỏ.

Vì thế, con đường đô thị hóa kiểu mới cần phải dựa vào hình thái chủ thể là quần thể đô thị, phát triển hài hòa giữa các thành phố lớn, vừa và nhỏ với các thị trấn nhỏ. Quần thể đô thị là đầu tàu của đô thị hóa, cần phát huy triệt để chức năng thu hút và sức ảnh hưởng của nó. Đô thị vừa chính là cầu nội trực tiếp của đô thị nhỏ và đô thị lớn, là trung gian truyền tải mạnh mẽ chức năng của đô thị lớn và bản thân nó cũng có đầy đủ chức năng thu hút và sức ảnh hưởng tương đối lớn mạnh.

Thành phố nhỏ và thị trấn nhỏ chính là “hồ trữ nước” của yếu tố sản xuất khu vực nông thôn rộng lớn, là trung tâm của các hoạt động kinh tế thị trường ở nông thôn. Phát triển hài hòa hàm chứa bốn tầng nội dung: Một là, cần bố trí khoa học, phù hợp với điều kiện địa phương, phát triển hài hòa các đô thị lớn, vừa và nhỏ và thị trấn nhỏ, quần thể đô thị, chú trọng kết nối chặt chẽ với bố cục công nghiệp và phát triển kinh tế của khu vực. Hai là, coi quần thể đô thị là hình thái chính, coi trọng mối liên hệ chặt chẽ và vai trò ảnh hưởng của quần thể đô thị. Ba là, nâng cao khả năng chịu tải của đô thị, chú trọng khả năng chịu tải của môi trường tài nguyên tương ứng với xây dựng đô thị hóa, tăng cường cải thiện hạ tầng đô thị và năng lực xây dựng chung. Bốn là, chú trọng đến sự dung hòa, kế thừa giữa truyền thống văn hóa lâu đời của dân tộc Trung Hoa và văn hóa hiện đại, nhấn mạnh sự kết hợp chặt chẽ giữa văn hóa truyền thống và văn hóa hiện đại.

Phát triển hài hòa đô thị hóa nhất định phải dựa trên nền tảng mức độ đô thị hóa và trình độ phát triển kinh tế hiện có, phải phù hợp với tình hình thực tế khu vực. Vì thế, trọng điểm của việc xây dựng hệ thống đô thị ở các khu vực miền Đông, Trung và Tây không giống nhau. Ở miền Đông, cần tăng thêm với số lượng vừa phải các đô thị bậc trung, làm cầu nối giữa các thành phố và thị trấn, chú trọng nâng cao chất lượng đô thị, tăng cường chức năng của đô thị; tại miền Trung, cẩn tăng thêm với số lượng vừa phải các đô thị đặc biệt và siêu lớn, tăng cường vai trò trung tâm khu vực của đô thị; ở miền Tây, cần tăng thêm với số lượng lớn các đô thị, đặc biệt là đô thị lớn, việc xây dựng đô thị mới có thể dựa trên các tiêu chuẩn như vị trí phân chia hành chính, tổng GDP khu vực, cụm công nghiệp, điều kiện giao thông, số dân đô thị... Đồng thời, xây dựng hệ thống đô thị cần được hỗ trợ bởi cơ sở hạ tầng, đặc biệt là các công trình giao thông và truyền thông[3].

5. Đô thị hóa kiểu mới là đô thị hóa đồng bộ với “tứ hóa”

Trong tiến trình xây dựng đô thị hóa kiểu mới, Trung Quốc chủ trương việc đồng bộ hóa giữa đô thị hóa kiểu mới và “tứ hóa”. Báo cáo của Đại hội lần thứ XVIII Đảng Cộng sản Trung Quốc chỉ ra: phát triển đô thị hóa kiểu mới cần kiên trì chiến lược phát triển đồng bộ với “tứ hóa”. Hội nghị về công tác đô thị hóa Trung ương đã nêu, trên con đường đô thị hóa kiểu mới đặc sắc Trung Quốc, vấn đề then chốt chính là nâng cao chất lượng và thúc đẩy đồng bộ công nghiệp hóa, tin học hóa, hiện đại hóa nông nghiệp. Phối hợp đồng bộ “tứ hóa” mang hàm nghĩa với bốn tầng nội dung: Một là, phối hợp hỗ trợ nhau trong “tứ hóa”, không để thiếu bất kỳ thành phần nào; Hai là, cần tập hợp các ngành công nghiệp để thúc đẩy hội nhập thành thị và sản xuất, đặc biệt cần được thúc đẩy thông qua phát triển ngành dịch vụ và tiến bộ khoa học kỹ thuật; Ba là, quy hoạch tổng thể và nhất thể hóa thành thị với nông thôn đòi hỏi phải đẩy mạnh phát triển đô thị; Bốn là, phát triển đô thị hóa không phải là xóa bỏ nông thôn, nông nghiệp và nông dân mà là chú trọng giải quyết vấn đề “tam nông”, tăng cường khả năng kế thừa văn minh nông thôn. Vì thế, con đường đô thị hóa kiểu mới nhất định phải phá vỡ hệ thống nhị nguyên, hướng tới nhất thể hóa thành thị với nông thôn, cùng phát triển kinh tế, phát triển đồng bộ chất lượng cuộc sống, mức sống và cách sống của cư dân, cuối cùng là thực hiện hòa nhập nông thôn với thành thị.

Kết hợp xây dựng nông thôn mới với đô thị hóa chính là con đường chủ yếu để thực hiện phát triển nhất thể hóa thành thị với nông thôn. Xây dựng nông thôn mới, trên thực tế chính là không ngừng nâng cao năng lực sản xuất nông nghiệp, không ngừng công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông dân ngày càng giàu có, mức sống không ngừng được nâng cao, các công trình nông thôn không ngừng được xây dựng, diện mạo nông thôn không ngừng được đổi mới. Để xây dựng nông thôn mới trong tiến trình đô thị hóa, cần: làm mới tư duy phát triển nông thôn, trọng điểm là lấy công nghiệp làm trụ cột để phát triển “vùng đất mới”.

Theo đó cần phải thực hiện thống nhât phát triển mạnh mẽ nông nghiệp kiểu mới, tối ưu hóa kết cấu ngành nghề trong nông nghiệp, xây dựng nông nghiệp sinh thái; thúc đẩy mạnh mẽ phát triển công nghiệp nông thôn, điều chỉnh thống nhất kết cấu công nghiệp nông thôn, phát triển mạnh mẽ công nghiệp nông thôn kiểu mới; tập trung xây dựng ngành dịch vụ xã hội mang tính sản xuất tại nông thôn, cung cấp hỗ trợ dịch vụ cho sản xuất nông nghiệp và sản xuất công nghiệp. Mặt khác, cần tăng cường cung cấp sản phẩm công cho nông thôn, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển nông nghiệp và nông thôn. Bên cạnh đó, nhất thiết phải đẩy mạnh xây dựng thị trường nông thôn và xây dựng cơ chế liên kết thị trường thành thị và nông thôn, tạo môi trường tốt đẹp cho sản xuất nông nghiệp và phát triển các ngành sản xuất khác ở nông thôn. Ngoài ra, trong thời kỳ mới mà công nghiệp hỗ trợ nông nghiệp này, có thể nâng giá thành nông sản một cách phù hợp, giúp cho nông dân có thêm thu nhập từ nông sản; mở rộng kênh thu nhập của nông dân, khuyến khích nông dân làm việc trong các lĩnh vực phi nông nghiệp, giúp chuyển dịch lao động dư thừa ở nông thôn. Trọng tâm là cần tăng cường xây dựng văn minh nông thôn, thiết lập một xu hướng mới ở nông thôn. Cần giáo dục cho nông dân ý thức về văn minh bằng tinh thần xã hội chủ nghĩa nâng cao tố chất cho người dân, cải thiện diện mạo đời sống tinh thần ở nông thôn. Điều quan trọng là điều chỉnh diện mạo nông thôn, xây dựng diện mạo nông thôn khang trang, sạch đẹp hơn. Đô thị hóa kiểu mới là đô thị hóa tập trung vào “bảo tồn và kế thừa văn hóa”

Hiện tại, một vấn đề nổi cộm trong tiến trình đô thị hóa Trung Quốc là phá dỡ và xây dựng quy mô lớn, thành phố nào cũng có cùng diện mạo như nhau, mất dần những nét đẹp mang tính lịch sử và bản sắc văn hóa. Về vấn đề này, Hội nghị về công tác đô thị hóa Trung ương nhấn mạnh, trong quá trình xây dựng đô thị, vừa phải tiếp thu yếu tố hiện đại, vừa phải bảo vệ và phát huy văn hóa truyền thống, duy trì dòng chảy văn hóa, lịch sử thành thị; trong quá trình thúc đẩy phát triển nhất thể hóa thành thị - nông thôn, cần lưu ý gìn giữ những diện mạo vốn có của làng xã, cẩn trọng khi chặt phá cây, không lấp hồ, tránh phá dỡ nhà cửa, phát triển đô thị tươi đẹp mang dấu ấn lịch sử, mang bản sắc khu vực, đặc trưng dân tộc. “Kế hoạch đô thị hóa kiểu mới Trung Quốc” đề ra yêu cầu cụ thể, chính là “hai chú trọng”, “một tăng cường”, đó là: trong quá trình cải tạo các thành phố cổ, cần chú trọng bảo vệ di sản văn hóa, lịch sử, giữ gìn phong cách văn hóa dân tộc và diện mạo truyền thống, tăng cường chức năng kết hợp chặt chẽ việc nâng cao với bảo vệ các di sản văn hóa.

Trong quá trình xây dựng khu đô thị mới, chú trọng việc kế thừa các yếu tố văn hóa truyền thống, bảo đảm hài hòa với đặc trưng nhân văn tự nhiên vốn có của thành phố. Tăng cường khai thác tài nguyên văn hóa, gìn giữ tổng thể sinh thái, văn hóa của các thị trấn nhỏ các khu phố lịch sử, văn hóa, các thị trấn, các thành phố văn hóa nổi tiếng, kế thừa, phát huy văn hóa truyền thống tốt đẹp, thúc đẩy phát triển văn hóa đặc sắc địa phương và bảo tồn những dấu ấn văn hóa đô thị.

Việc bảo tồn và kế thừa văn hóa nhấn mạnh hai phương diện: một mặt là khai thác và bảo vệ tài nguyên văn hóa, đặc biệt là trong quá trình cải tạo các thành phố cổ, chú trọng bảo vệ tổng thể sinh thái văn hóa, giữ gìn các dấu ấn văn hóa đô thị; mặt khác là kế thừa và phát huy văn hóa truyền thống tốt đẹp, trong quá trình xây dựng khu vực mới, thành phố mới, kết hợp các yếu tố văn hóa truyền thống, sao cho hài hòa với đặc trưng nhân văn tự nhiên vốn có, thúc đẩy phát triển văn hóa đặc sắc địa phương. Bất luận là bảo vệ, khai thác hay kế thừa, phát huy đều phải mang giá trị tài nguyên văn hóa, khiến cho văn hóa truyền thống tốt đẹp được lan tỏa và phát triển.

II. Trọng tâm của chiến lược đô thị hóa kiểu mới ở Trung Quốc

Điều cơ bản nhằm thúc đẩy tích cực, ổn định chiến lược đô thị hóa là xử lý tốt mối hê quan giữa tích cực và ổn định, làm tốt được điều này không những không mất đi cơ hội thúc đẩy quá trình đô thị hóa, mà còn tạo ra không gian tăng trưởng kiểu mới, kích thích nhu cầu trong nước và mở rộng cơ hội việc làm. Trung Quốc là một quốc gia với truyền thống nông nghiệp lâu đời đang tiến bước mạnh mẽ hướng đến đô thị hóa, công nghiệp hóa, trên thế giới không có tiền lệ để so sánh, đối chiếu. Bối cảnh thời đại diễn ra quá trình đô thị hóa và tình hình đặc thù của đất nước, khiến cho trong thời kỳ đô thị hóa phát triển nhanh chóng, Trung Quốc đã phải đối mặt với các tình thế khó khăn hơn các vấn đề phức tạp hơn, nhiệm vụ gian nan hơn so với các quốc gia khác. Nói một cách cụ thể. Trung Quốc cần tập trung giải quyết tốt các vấn đề sau:

1. Giải quyết vấn đề con người đi đâu và thực hiện chuyển dịch có trình tự nguồn lao động nông thôn đến thành thị

Hội nghị về công tác đô thị hóa Trung ương ở Trung Quốc đã chỉ ra, giải quyết tốt vấn đề con người là tiền đề then chốt thúc đẩy quá trình đô thị hóa kiểu mới[4]. Công cuộc cải cách mở cửa đã kích thích sự phát triển các đô thị ở Trung Quốc, tốc độ chuyển dịch nông dân ra thành phố tăng nhanh theo từng năm, trải qua hơn 30 năm phát triển đô thị hóa một cách nhanh chóng, lực lượng lao động nhập cư chiếm tỷ trọng rất lớn trong số dân chuyển dịch từ nông thôn ra thành thị, nhưng khi những người này an cư, lập nghiệp và phát triển ở đô thị thì vẫn luôn tồn tại rất nhiều vấn đề thực tế. Lao động nhập cư chuyển thành cư dân thành thị sẽ phức tạp hơn nhiều so với những người nông dân bị thu hồi đất được chuyển thành cư dân thành thị thông qua việc phá dỡ nhà cửa và tái định cư. Điều này không chỉ kéo theo vấn đề hộ tịch, mà quan trọng hơn chính là vấn đề việc làm và bảo đảm chế độ cũng như các hạng mục phúc lợi xã hội kèm theo chế độ hộ tịch.

Có thể nói, đô thị hóa là quá trình dân cư tập trung liên tục về đô thị, việc đô thị “có thể tiếp nhận”, “có việc làm”, có thể hội nhập” là những vấn đề chính cần phải giải quyết. Tuy lao động nhập cư vào thành phố nhưng vẫn đứng ngoài hệ thống đô thị, điều này khiến cho lao động nhập cư của đô thị hóa khó có thể trở thành dân cư thành thị, giữa hai nhóm đối tượng này vẫn tồn tại hiện tượng bất bình đẳng như “cùng một công việc nhưng khác mức lương, cùng công việc nhưng khác thời gian, cùng công việc nhưng khác quyền lợi”. Đồng thời, ngay trong dòng lao động nhập cư cũng không ngừng phân hóa, đã xuất hiện lao động nhập cư thời kỳ mới khác biệt rất nhiều so với lao động nhập cư thời kỳ đầu. Điều này dẫn tới việc tình trạng của đội ngũ lao động nhập cư mới chính là “trở đi mắc núi, trở lại mắc sông”[5]. Tố chất của họ tương đối cao, phương thức sinh hoạt, tư duy cũng gần với đời sống đô thị, nhưng phải đối mặt với vấn đề mất cân bằng giữa năng lực và kỳ vọng. Đây chính là bài toán mới cần phải giải quyết về vấn đề lượng lao động dư thừa ở nông thôn dịch chuyển lên thành phố. Với “giấc mơ trở thành cư dân thành thị” gắn liền với “giấc mơ lập nghiệp” và “giấc mơ an cư”, rất nhiều lao động nhập cư qua thực tiễn làm thuê đã học hỏi và mở mang tâm mắt, học được bản lĩnh, nắm được kỹ thuật, có vốn và năng lực khởi nghiệp.

Đồng thời, thực hiện an cư tại đô thị cũng là nhu cầu vô cùng cấp bách đối với lao động nhập cư. Với điều này, chủ trương đô thị hóa đã tăng cường xây dựng thị trấn trung tâm ở khu/huyện và thị trấn thuộc thành phố, khuyến khích lao động nhập cư trở về quê hương lập nghiệp. Cải cách chế độ hộ tịch ở các thành phố vừa và nhỏ, thực hiện quyền bình đẳng và các phương diện như tiền lương, quyền đi học của trẻ em, vệ sinh công cộng, thuê mua nhà và bảo đảm an sinh xã hội giữa lao động nhập cư và cư dân thành thị, để những lao động nông nghiệp dịch chuyển ra thành phố dần trở thành cư dân thành thị khi đủ điều kiện. Điều này giúp ích cho việc thực hiện “giấc mơ trở thành cư dân thành thị”, “giấc mơ lập nghiệp”, “giấc mơ an cư” của lao động nhập cư. Như vậy, về mặt chính sách, nhà nước Trung Quốc đang cần có một yêu cầu chính sách có tính nguyên tắc, có phương hướng, các địa phương cần phải dựa trên thực tế, nghiên cứu lập ra chính sách cụ thể, tìm kiếm biện pháp hiệu quả. Trên thực tế, giải quyết vấn đề lao động nhập cư có hai trọng điểm: một là cần chú trọng bồi dưỡng năng lực phát triển của lao động nhập cư, giúp họ nâng cao kỹ năng kiếm tìm việc làm để có thể nhanh chóng tìm được vị trí việc làm phù hợp; hai là cần từng bước nâng cao khả năng dung nạp của đô thị, khuyến khích cư dân thành thị gốc tiếp nhận lao động nhập cư về khía cạnh tư tưởng, tình cảm, để lao động nhập cư có thể gia nhập được, ở lại được và hòa nhập được.v.v…

2. Giải quyết vấn đề nguồn gốc của đất đai, nâng cao chất lượng phát triển đô thị hóa

Khi tiến hành đô thị hóa ở một quốc gia đông dân sản xuất nông nghiệp, đất đai là một vấn đề cơ bản. Đô thị hóa cần lượng đất đai lớn, trong khi đó đất chật, người đông là tình hình cơ bản của Trung Quốc. Điều này đã làm xuất hiện một số mâu thuẫn nổi cộm. Đối với vấn đề này, Hội nghị về công tác đô thị hóa Trung ương đã chỉ ra, nâng cao hiệu suất sử dụng đất trong quá trình đô thị hóa, nhấn mạnh phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định lượng đất canh tác, điều chỉnh cấu trúc và thay đổi sâu sắc tư duy, kiểm soát chặt chẽ mức tăng và tận dụng lượng phát triển đô thị, tối ưu hóa bố cục không gian đô thị, làm cho không gian đô thị tương thích với điều kiện môi trường tài nguyên số của Trung Quốc và hài hòa với trình độ phát triển kinh tế - xã hội của khu vực.

Chính phủ Trung Quốc đã quy hoạch hệ thống đô thị trên toàn quốc, không ngừng tối ưu hóa bố cục không gian đô thị, nhằm bảo đảm việc thúc đẩy phát triển hài hòa giữa thị trấn nhỏ và thành phố lớn, vừa và nhỏ. Bên cạnh đó, trong quá trình đô thị hóa Trung Quốc đã tuân theo xu thế giảm dần số dân ở nông thôn, kiên trì quy hoạch tổng thể thành phố và nông thôn trên cơ sở tôn trọng nguyên vọng của người nông dân, tối ưu hóa bố cục các điểm cư dân nông thôn, tăng cường hướng dẫn quy hoạch xây dựng làng xã nông thôn. Trung Quốc cũng đã thực hiện hướng dẫn phân loại quy hoạch xây dựng đối với các thị trấn nhỏ thành phố nhỏ khác nhau, kích thích sức sống, sự phát triển và phát huy vai trò đặc biệt của chính các thành phố và thị trấn nhỏ trong quy hoạch tổng thể thành thị và nông thôn. Trung Quốc đã quy hoạch rõ ràng giữa khu vực thành thị và nông thôn, tăng cường quản lý không gian, xác định khu vực cấm triển khai xây dựng và bảo vệ trong thời gian dài, xác định hợp lý cường độ mở rộng một cách hợp lý diện tích khu vực xây dựng, thúc đẩy phát triển đô thị theo chiều sâu.

Đồng thời, thời gian qua, Trung Quốc tiến hành cấp giấy chứng nhận cho số đất đai còn tồn đọng. Những năm gần đây, trong quá trình dân cư nông thôn dịch chuyển ra thành phố, đất đai ở các thôn làng không phải do số dân giảm mà ít đi, mà là do quy hoạch nông thôn chậm chạp, làng xã phân bố tự nhiên manh mún, tản mạn, tình trạng đất đai để hoang hóa và hiệu suất sử dụng đất tương đối thấp khá nổi cộm. Chỉnh lý và thiết lập mối quan hệ tăng giảm đất đai, quy hoạch việc sử dụng đất đô thị và nông thôn là con đường quan trọng để giải quyết vấn đề đất đai trong quá trình đô thị hóa. Cách làm cụ thể có thể xuất phát từ tình hình dịch chuyển của cư dân nông thôn và những thay đổi trong làng xã như nâng cao mức độ tập trung ở làng xã, giảm số lượng làng xã, một bộ phận quy hoạch thành làng xã được bảo tồn, bộ phận khác thì quy hoạch vào cộng đồng nông thôn kiểu mới, điều này vừa có lợi cho việc giảm kinh phí đầu tư các công trình công cộng, nhanh chóng nâng cao chất lượng đời sống nông dân, lại vừa có thể tiết kiệm một lượng lớn đất đai.

Hơn nữa, Trung Quốc đã thực hiện việc thiết lập thị trường đất đai xây dựng thống nhất giữa thành thị và nông thôn, với tiền đề phù hợp quy hoạch và phạm vi sử dụng, đưa đất dùng xây dựng mang tính kinh doanh của tập thể ở nông thôn và đất thuộc sở hữu nhà nước ra thị trường giao dịch với phương châm “bình đẳng, đồng giá, quyền lợi như nhau”. Đồng thời, nhấn mạnh cần “thiết lập cơ chế phân phối lợi nhuận thu nhập từ giá trị đất của nhà nước, tập thể và cá nhân, nâng cao một cách hợp lý lợi ích cá nhân”, “bảo đảm nông dân được hưởng lợi ích công bằng từ việc tăng giá đất”. Trong quá trình thực tế triển khai, cần đề phòng xuất hiện các hiện tượng như nông dân bị tước đoạt quyền và lợi ích từ đất đai, hiện tượng “lên nhà cao tầng một cách bị động” hay “lên nhà cao tầng rồi lại muốn xuống” (sau khi lên tầng”, chi phí sản xuất và sinh hoạt tăng lên đáng kể), đất canh tác bị “trưng thu nhiều bồi thường ít” và “trưng thu đất tốt bởi thường đất xấu”, “diện tích đất canh tác thực tế bị thu hẹp” (đất đai được bố trí vẫn bỏ hoang như cũ)...

3. Giải quyết vấn đề nguồn vốn và bảo đảm cung cấp đủ cho quá trình đô thị hóa kiểu mới

Tiền vốn là một vấn đề quan trọng ràng buộc tiến trình đô thị hóa. Hiện tại, lợi ích thu được từ đất đai vẫn là nguồn vốn xây dựng chủ yếu của chính quyền địa phương, do vậy cần thông qua cải cách chế độ thuế, dần dần giảm sự phụ thuộc của chính quyền vào tài chính đất đai. Cần nghiên cứu trưng thu các loại thuế nhà ở, thuế tài sản đối với lượng đất đai để bảo đảm thu nhập tài chính tương đối ổn định cho chính quyền, giúp chính quyền địa phương có thể chủ động bình ổn giá cả đất đai mà không phải trông chờ đất bán được giá càng cao càng tốt. Đồng thời cần chú ý xử lý tốt mối quan hệ giữa chính quyền và thị trường, không chỉ kiên trì để thị trường giữ vai trò quyết định trong việc phân phối và bố trí tài nguyên, mà còn phải phát huy tốt chức năng của chính quyền; đồng thời cần chú ý xử lý tốt mối quan hệ giữa địa phương và Trung ương, phân định rõ trách nhiệm chi tiêu và quyền hạn trong công việc của địa phương và Trung ương, xây dựng chế độ phù hợp, tương ứng với trách nhiệm chi tiêu và quyền hạn đối với công việc, dựa vào quyền hạn để đặt ra nhiệm vụ tương ứng, đồng thời chia sẻ trách nhiệm chi tiêu.

Trung Quốc đã thiết lập chế độ bảo đảm tài chính đa nguyên bền vững, bao gồm việc hoàn thiện hệ thống thuế địa phương, dần xây dựng một số dòng thuế chủ chốt của địa phương, xây dựng cơ chế liên kết chuyển nguồn tài chính sang chi tiêu đồng bộ với việc thị dân hóa nông dân; kiện toàn xây dựng chế độ quản lý việc phát hành công trái địa phương; phát huy tốt tác dụng quan trọng của cơ cấu tiền tệ mang tính chính sách hiện có trong quá trình đô thị hóa.

Đồng thời, Trung Quốc đã tiến hành tăng cường đãi ngộ công bằng trong việc hỗ trợ phê chuẩn đầu tư, đất đai, tài chính và thuế khóa giữa các doanh nghiệp tư nhân và các doanh nghiệp theo chế độ sở hữu khác khi tham gia xây dựng cơ sở hạ tầng đô thị, xây dựng các công trình công cộng, công trình xã hội. Xây dựng bố cục mới cho phép chính quyền và nhân dân cùng đầu tư, đổi mới hình thức đầu tư mới thông qua các phương thức như đấu thầu, để nguồn vốn của nhân dân được trực tiếp tham gia, cấp quyền kinh doanh,... nhằm xây dựng mô hình hợp tác giữa doanh nghiệp tư nhân và các tổ chức công, xây dựng và hoàn thiện các cơ hội mới cho đầu tư công để thúc đẩy đầu tư tư nhân.

4. Giải quyết vấn đề ai làm nông nghiệp hiện đại, thực hiện hiện đại hóa nông thôn

Hiện đại hóa nông thôn là thách thức lớn nhất của đô thị hóa kiểu mới Trung Quốc. Dân số Trung Quốc đông, ngay cả khi đô thị hóa đã bước vào giai đoạn ổn định thì vẫn còn 400 - 500 triệu người dân sống ở nông thôn. Không hiện đại hóa nông thôn thì đô thị hóa sẽ không hoàn chỉnh, thậm chí là đô thị hóa “què cụt”. Hiện tại, Trung Quốc đã bước vào giai đoạn giữa và cuối của quá trình công nghiệp hóa, phải quan tâm đến sự phát triển của thành thị đồng thời với sự phát triển của nông thôn. Chỉ khi khiến hơn một nửa dân số là nông dân trên toàn quốc có cuộc sống hạnh phúc, cùng thụ hưởng cơ sở hạ tầng và dịch vụ công tương đối tốt, thì Trung Quốc mới có thể nói là đã thực sự thực hiện được đô thị hóa. Quyết định được thông qua tại Hội nghị Trung ương ba khóa XVIII Đảng Cộng sản Trung Quốc đề ra, cần nhanh chóng xây dựng hệ thống kinh doanh nông nghiệp kiểu mới, thúc đẩy đổi mới phương thức kinh doanh nông nghiệp; với tiền đề ổn định mối quan hệ khoán đất đai và duy trì chế độ bảo vệ đất canh tác một cách nghiêm ngặt nhất, trao cho nông dân quyền sở hữu, sử dụng, thu lợi nhuận, chuyển nhượng, cầm cố, thế chấp quyền kinh doanh đất khoán và quyền bảo đảm, nông dân được phép sử dụng quyền kinh doanh đất khoán để góp cổ phần phát triển các hoạt động công nghiệp hóa nông nghiệp, hỗ trợ quy mô hóa phát triển, chuyên nghiệp hóa và hiện đại hóa kinh doanh; đề xuất trao cho nông dân nhiều hơn nữa quyền lợi về tài sản, thúc đẩy trao đổi bình đẳng các yếu tố sản xuất giữa thành thị và nông thôn, phân bổ tài nguyên chung một cách cân đối.

Đô thị hóa và xây dựng nông thôn mới là hai “bánh xe” của cỗ xe quy hoạch tổng thể phát triển thành thị và nông thôn, thành thị và nông thôn thúc đẩy lẫn nhau, hỗ trợ cho nhau. Quá trình phát triển công nghiệp hóa và đô thị hóa không thể tách rời quá trình phối hợp và thúc đẩy lẫn nhau giữa công nghiệp hóa nông nghiệp và quá trình hiện đại hóa nông thôn. Sự ổn định và phồn thịnh của nông thôn cũng không thể tách rời vai trò thúc đẩy, hỗ trợ của quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa. Về mặt nào đó, cùng với quá trình phát triển các ngành nghề và gia tăng dân số tại đô thị, đô thị hóa không chỉ tạo ra một lượng cơ hội việc làm rất lớn mà còn thu hút một lượng lớn lao động dư thừa ở nông thôn và thay đổi việc làm của họ, hơn nữa thị trường tiêu dùng các sản phẩm nông nghiệp cũng sẽ không ngừng mở rộng, từ đó tạo ra không gian rộng lớn hơn để việc khai thác, kinh doanh trong nông nghiệp có quy mô hơn và trở thành một ngành nghề chính thức trong xã hội, quá trình này có lợi cho việc nâng cao hiệu suất sản xuất nông nghiệp; mặt khác, các ngành nghề tại thành thị sẽ lan tỏa đến khu vực nông thôn, cơ sở hạ tầng và các dịch vụ công sẽ mở rộng đến khu vực nông thôn, từ đó có thể thúc đẩy chuyển đổi phương thức sản xuất và lối sống của người nông dân, bên cạnh đó cũng cải thiện được môi trường và mức sống của người dân tại nông thôn, thúc đẩy quá trình phát triển thống nhất, hài hòa giữa thành thị và nông thôn. Do vậy, có thể nói rằng đô thị hóa chính là con đường cơ bản, quan trọng để Trung Quốc giải quyết vấn đề “tam nông”.

Vấn đề mang tính trọng tâm của việc thúc đẩy quá trình hiện đại hóa nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới xã hội chủ nghĩa là ở chỗ thông qua hoàn thiện cơ sở hạ tầng, cải thiện môi trường và nâng cao mức sống chung cho người nông dân để tăng cường năng lực tự phát triển của khu vực nông thôn. Điều này thể hiện ở chỗ phải bằng mọi cách liên kết các hoạt động sản xuất nông nghiệp nhỏ lại với nhau, thông qua việc kết nối với thị trường lớn tại các thành phố để thúc đẩy việc quy mô hóa các hoạt động kinh doanh nông nghiệp và tăng thêm thu nhập cho người nông dân. Căn cứ vào yêu cầu phát triển của nền nông nghiệp hiện đại để hoàn thiện việc xây dựng cơ sở hạ tầng tại khu vực nông thôn, cải thiện hạ tầng các công trình thủy lợi phục vụ khu vực trồng cây nông nghiệp, tạo điều kiện để sản xuất nông nghiệp phát triển trở thành một ngành nghề thực sự và đủ mạnh. Bên cạnh đó, coi nông thôn là khu vực có đầy đủ các công năng không thể thiếu trong quá trình đô thị hóa. Ngoài ra, cũng cần giữ gìn các đặc trưng tự nhiên và những nét truyền thống đặc sắc của nông thôn, thúc đẩy quá trình phân bổ, quản lý một cách tổng thể giữa ruộng đồng, các công trình thủy lợi, đường sá, rừng cây và làng xã. Phát triển giáo dục cơ bản, nâng cao tố chất văn hóa cho người dân nông thôn, tăng cường hỗ trợ cho các khu vực là căn cứ cách mạng, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, khu vực biên giới và các vùng khó khăn cũng như các thôn làng nổi tiếng về văn hóa lịch sử là một yếu tố đã được nhà nước Trung Quốc thực hiện rất tốt trong thời gian qua. Phát huy cơ chế động lực kép trong quá trình đô thị hóa là “chính phủ thúc đẩy” và “thị trường dẫn dắt”. Ngoài ra, Chính phủ cần tăng cường đầu tư tài chính cho quá trình đô thị hóa, đồng thời thu hút nguồn vốn trong nhân dân đầu tư vào quá trình xây dựng đô thị, để mở ra cục diện mới Chính phủ và nhân nom dân cùng đầu tư.

Như vậy, dựa trên các vấn đề của đô thị hóa truyền thống và đặc điểm thời đại, điều kiện quốc gia mà đô thị hóa sẽ phải đối mặt trong tương lai, đô thị hóa kiểu mới cần coi quan điểm phát triển khoa học là phương châm, kiên trì nguyên tắc “toàn diện, hài hòa, bền vững, coi đô thị hóa dân số là nội dung cốt lõi, thông tin hóa, công nghiệp hóa nông nghiệp và công nghiệp hóa kiểu mới là động lực, coi “tăng trưởng nội hàm” là phương thức phát triển, coi “chính phủ định hướng và thị trường vận hành" là cơ chế đảm bảo, đi theo con đường phát triển bền vững, xây dựng đô thị Trung Quốc nhất thể hóa thành thị - nông thôn.

[1] Chu Can Trĩ, Trâu Đức Từ (Chủ biên): Nghiên cứu chiến lược phát triển đô thị hóa kiểu mới đặc sắc Trung Quốc- Nghiên cứu đánh giá chất lượng và nhìn lại con đường đô thị hóa Trung Quốc: Bố trí hợp lý và quy hoạch không gian phát triển đô thị hóa (Quyển 1), Nxb. Công nghiệp kiến trúc Trung Quốc, Bắc Kinh, 2013

[2] Ba trục dọc là các kênh ven biển, Bắc Kinh - Cáp Nhĩ Tân - Bắc Kinh - Quảng Châu và Bảo Côn, hai trục ngang là kênh cầu đất liền và kênh dọc sông Dương Tử.

[3] Chu Can Trĩ, Trâu Đức Từ (Chủ biên): Nghiên cứu chiến lược phát triển đô thị hóa kiểu mới đặc sắc Trung Quốc- Nghiên cứu đánh giá chất lượng và nhìn lại con đường đô thị hóa Trung Quốc: Bố trí hợp lý và quy hoạch không gian phát triển đô thị hóa (Quyển 1), Nxb. Công nghiệp kiến trúc Trung Quốc, Bắc Kinh, 2013

[4] Thái Tú Linh: “Lịch sử,thành tựu và xu thế phát triển đô thị hóa Trung Quốc”, Tham khả nghiên cứu kinh tế, 2011, số 63

[5] Quay về làm nông dân cũng không được, mà làm dân thành phố cũng không xong (ND).