Công chúng báo chí có vai trò đặc biệt quan trọng đối với thông tin báo chí. Thái độ và cách thức ứng xử với công chúng báo chí thể hiện tính chuyên nghiệp và đạo đức của giới báo chí nói chung và mỗi nhà báo nói riêng.Khả năng nắm bắt và hiểu biết đặc điểm, tâm tư nguyện vọng, mong đợi của công chúng thể hiện năng lực nghề nghiệp cơ bản và quan trọng hàng đầu của nhà báo. Nhà báo viết, nói cho công chúng của mình.Nhà báo giao tiếp với công chúng chủ yếu bằng sự kiện và vấn đề thông qua bài viết báo chí (tác phẩm báo chí). Do đó, thực tiễn đã hình thành mối quan hệ nhà báo - tác phẩm - công chúng.
Công chúng báo chí có thể được hiểu là một tập hợp (quần thể) dân cư hay nhóm đối tượng mà báo chí gây ảnh hưởng hoặc hướng vào để gây ảnh hưởng. Như vậy, công chúng báo chí được xem xét trong mối quan hệ với sản phẩm báo chí, với cơ quan báo chí và với nhà báo. Do vậy, công chúng có thể được nhìn nhận từ các phương diện khác nhau:
Thứ nhất, là quần thể cư dân, không phân biệt giai cấp, giới tính, tuổi tác, nghề nghiệp...;
Thứ hai, là nhóm đối tượng chuyên biệt, theo những tiêu chí nhất định như tiêu chí về nhân khẩu học - xã hội, như tuổi, giới tính, nghề nghiệp; hoặc theo nhu cầu và mong đợi khác nhau...;
Thứ ba, đối tượng tác động, gây ảnh hưởng, công chúng và khách hàng - thị trường của báo chí; là nguồn tin và nuôi dưỡng sức sống của báo chí. Công chúng - khách trường, thị trường... là người sẵn sàng chi tiền mua sản phẩm báo chí. Công chúng trực tiếp là người bỏ tiền ra mua báo, mua chương phát thanh, truyền hình..., tạo nguồn thu và thị trường, cáo cho báo chí, nhờ đó, thu hút được khách hàng và thị trường quảng cáo. Không có loại công chúng này thì báo chí khó có điều kiện phát triển bền vững.
Thứ tư, là nguồn tin và sức mạnh xã hội của báo chí, nguồn sáng tạo của báo chí. Công chúng xã hội là lực lượng quan trọng (thậm chí chủ yếu) quyết định vai trò, vị thế, uy tín và sức mạnh xã hội của báo chí và uy tín nhà báo. Không ai có thể phong tặng danh hiệu với đầy đủ sức mạnh và uy tín bền vững lâu dài cho báo chí và nhà báo bằng công chúng và dư luận xã hội.
Thứ năm, là nhóm đối tượng tiếp nhận sản phẩm đầu ra của báo chí, là khách hàng - thị trường của báo chí, hình thành khái niệm công chúng báo chí - khách hàng - thị trường.
Nói cách khác, công chúng là tập hợp đối tượng trực tiếp hay gián tiếp tiếp nhận thông tin hoặc ảnh hưởng từ tác động của thông tin báo chí.Như vậy, đối với báo chí có công chúng trực tiếp, công chúng gián tiếp, công chúng đích và công chúng liên quan... cùng kiến tạo thành khái niệm báo chí. Giữa các nhóm công chúng này có cơ chế lây lan truyền dẫn, phản ứng dây chuyền theo những quy luật tâm lý xã hội nhất định, như tâm lý đám đông... Trong lý luận và thực tiễn báo chí hiện đại, công chúng có vai trò, vị thế đặc biệt quan trọng trong việc nâng cao năng lực và hiệu quả tác động cũng như khách hàng - thị trường của mỗi cơ quan hay sản phẩm báo chí - truyền thông.
Căn cứ vào những tiêu chí khác nhau, sẽ có thể có cách phân chia thành các nhóm công chúng khác nhau. Nếu căn cứ vào độ tuổi, sẽ có nhóm công chúng trẻ em, công chúng thanh niên; công chúng người cao tuổi, công chúng trung niên.. căn cứ vào giới tính, sẽ có công chúng nam giới, nữ giới; căn cứ vào địa bàn sinh sống, sẽ có công chúng đô thị, công chúng nông thôn, miền núi... công chúng theo nghề nghiệp, theo địa bàn sống, mức sống....
Trong công chúng truyền thông, cần đề cập tới công chúng đích và công chúng liên quan, công chúng tiềm năng và công chúng thực tế, công chúng trực tiếp và công chúng gián tiếp...
Công chúng đích là nhóm công chúng mà báo chí truyền thông hướng tới để gây ảnh hưởng theo những mục đích đã định, không chỉ trước mắt, mà cả trong kế hoạch cũng như chiến lược truyền thông dài hạn. Công chúng liên quan là nhóm công chúng liên quan đến nhóm công chúng đích mà nếu báo chí quyền thông gây được ảnh hưởng với nhóm công chúng này sẽ góp phần quan trọng nâng cao hiệu quả ảnh hưởng đối với công chúng đích. Ví dụ, trong chiến dịch truyền thông về giáo dục, cụ thể là về chống gian lận, tiêu cực trong thi cử, nhóm công chúng đích mà báo chí như tới là sinh viên. Nhưng ngoài nhóm công chúng đích này, còn có nhóm công chúng liên quan mà nếu báo chí không gây độc ảnh hưởng, hiệu quả tác động thì nhóm công chúng đích - nhóm sinh viên sẽ bị hạn chế. Đó là nhóm công chúng - đối tượng là cho mẹ sinh viên, những người làm giáo dục, như cán bộ quản lý, cán bộ giảng dạy và cả các tổ chức xã hội khác...
Công chúng mà báo chí đã và đang tác động gây ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp gọi là công chúng thực tế. Công chúng thực tế là công chúng đã và đang chịu ảnh hưởng tác động trực tiếp hay gián tiếp của thông tin báo chí. Ví dụ, báo Tuổi trẻ TP. Hồ Chí Minh với lượng phát hành hơn 400 ngàn bản.Về lý thuyết, ít nhất có thể có hơn 4 triệu số người được tiếp nhận sản phẩm và chịu ảnh hưởng từ tờ báo này. Nhưng trong thực số ấy có thể nhân lên nhiều lần, tùy thuộc vào cơ chế tác động lây lan trong quá trình tiếp nhận sản phẩm trong gia đình, bạn bè, môi trường làm việc... Vấn đề này phụ thuộc vào mức độ và tính chất quá trình đô thị hóa vô giao tiếp của cộng đồng. Do đó, còn có công chúng trực tiếp và công chúng gián tiếp theo những cấp độ khác nhau.
Có thể nói, công chúng trực tiếp là những người chịu tác động trực tiếp từ sản phẩm báo chí; công chúng gián tiếp là những người chịu ảnh hưởng gián tiếp sản phẩm báo chí thông qua nhóm công chúng trực tiếp nhờ ảnh hưởng lây lan. Đó là quá trình chịu sự tác động, ảnh hưởng của cơ chế lây lan trong tâm lý đám đông và dư luận xã hội. Sức tác động lây lan này mạnh hay yếu, rộng hay hẹp tùy thuộc vào đặc điểm nhóm công chúng, đối tượng, vào tính chất và quy mô của sự kiện và vấn đề thông tin, vào môi trường xã hội và điều kiện sinh hoạt của công chúng.
Mặt khác, công chúng là nguồn cảm hứng sáng tạo và là nguồn lực sáng tạo của báo chí. Đó là nguồn đề tài, nguồn cảm hứng, động viên khích lệ nhà báo.Công chúng báo chí còn là khách hàng.Mỗi khi sản phẩm báo chí là hàng hóa, thì món hàng hóa ấy được mua và tiêu dùng bởi công chúng. Do đó, cần tìm hiểu các khái niệm công chúng - khách hàng - thị trường báo chí. Trên thực tế, những nỗ lực nắm bắt, thâm nhập công chúng xã hội chủ yếu phụ thuộc vào các nhà báo với tư cách là cá nhân, Với tư cách là các phóng viên. Do đó, số lượng phát hành của các báo phụ thuộc vào các cây bút có tên tuổi được công chúng biết đến và hâm mộ. Vấn đề đặt ra là cần dựa trên cơ sở nghiên cứu Công chúng đích và yêu cầu tiếp cận thị trường của cơ quan báo chí để có thể hoạch định chiến lược phát triển của sản phẩm báo chí, phát triển thị trường, làm cơ sở xây dựng, tập hợp và đào tạo đội ngũ phóng viên, biên tập viên cũng như xây dựng phong cách tòa soạn cơ quan báo chí phù hợp với công chúng. đối tượng của mình.
Ở những nước có nền báo chí phát triển, nhiều cơ quan báo chí đã có bộ phận nghiên cứu công chúng và dư luận xã hội hoạt động chuyên nghiệp như trung tâm hoặc viện nghiên cứu công chúng và dư luận xã hội.