Báo chí là những xuất bản phẩm định kỳ, báo cáo, tường thuật về các sự vật, hiện tượng, hay con người mà xã hội quan tâm. Báo chí thực hiện nhiệm vụ thu thập thông tin, đánh giá và giới thiệu những vấn đề đó tới xã hội[1].
Ngày nay, hiểu theo nghĩa rộng, báo chí bao gồm báo in, báo phát hành, báo truyền hình, báo mạng điện tử.
Cùng với sự phát triển của khoa học – kỹ thuật, internet phủ sóng ở hầu khắp các quốc gia trên thế giới; cách mạng khoa học lần thứ tư đã và đang diễn ra trên toàn thế giới, báo chí cũng phát triển thêm nhiều loại hình mới. Hiện nay ở nước ta có 868 cơ quan báo chí, 184 cơ quan báo chí in, 660 tạp chí in, 24 cơ quan báo điện tử độc lập[2].
Ngoài hình thức báo điện tử chính thống, một số hình thức truyền thông phổ biến khác cũng đã và đang phát triển hơn, như truyền thông internet, truyền thông xã hội, v.v…
1. Truyền thông internet và báo mạng điện tử
a) Khái niệm báo mạng điện tử
Mạng internet toàn cầu đã và đang sản sinh ra những hình thức và phương thức truyền thông mới, bao gồm báo mạng điện tử và các dạng thức truyền thông xã hội khác.
b) Thế mạnh và hạn chế báo mạng điện tử
Báo mạng điện tử, trang thông tin điện tử hay thông tin trên mạng internet nói chung có những ưu thế đặc thù do mạng thông tin toàn cầu đem lại.
- Là xa lộ thông tin siêu tốc cho phép kết nối và truyền tải một dung lượng thông tin khổng lồ, có thể nói là vô hạn định với tốc độ siêu nhanh. Nhờ vậy, con người trên khắp hành tinh dễ dàng liên kết với nhau, chia sẻ, trao đổi, hình thành dư luận xã hội và tham gia giải quyết những vấn đề toàn cầu, những vấn đề khu vực hay từng quốc gia một cách nhanh chóng hiệu quả.
- Tạo ra khả năng giao lưu trực tuyến, tương tác nhiều chiều giữa đông đảo công chúng; tạo điều kiện cho mỗi người trực tiếp tiếp cận với nguồn tin mà không cần qua khâu trung gian nào, như vậy tính cởi mở của thông tin được bảo đảm; tần suất tương tác giữa chủ thể và khách thể tăng lên cho nên hiệu quả truyền thông đạt được rất lớn.
- Internet có thể cung cấp thông tin, dữ liệu theo yêu cầu của mỗi người, theo địa chỉ thông ang aming đơn đặt hàng, từ việc mua bán, dạy học, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ đến tư vấn tình cảm,... nhờ khả năng liên kết (Hyperlink). Khả năng này cho phép tạo ra nhiều tầng, nhiều lớp thông tin không giới hạn - một siêu thị thông tin vô tận.
- Khả năng lưu giữ thông tin và rất tiện lợi cho việc tìm kiếm, truy cập.
- Là kênh truyền thông đa phương tiện, sinh động và hấp dẫn có khả năng lôi kéo đông đảo người tham gia, là sân chơi giải trí bổ ích.
- Đối với nhà truyền thông chuyên nghiệp, kênh truyền thông này cho phép nắm bắt từng giờ về số lượng, cơ cấu công chúng - nhóm đối tượng tham gia để có định hướng khai thác; đồng thời, giúp nhà kinh doanh nghiên cứu tiếp cận thị trường…
- Mạng thông tin toàn cầu đã và đang hình thành một lối tư duy, một phong cách làm việc tạo ra những tiên đề, điều kiện phát triển kinh tế tri thức cũng như phát triển nguồn lực con người, vốn con người trong xã hội hiện đại.
Đồng thời, mạng thông tin điện tử và báo mạng điện tử cũng có những hạn chế của nó, từ vấn đề bảo mật thông tin đến tính vô danh và khó truy cập nguồn tin …
2. Truyền thông xã hội
a) Khái niệm truyền thông xã hội
Truyền thông xã hội là sản phẩm của mạng thông tin toàn cầu internet kết hợp với quá trình dân chủ hóa đời sống xã hội. Nó là dạng thức lan truyền thông tin, kiến thức, chia sẻ kỹ năng và kinh nghiệm giữa các cá nhân/nhóm và cộng đồng xã hội nhằm thỏa mãn nhu cầu thông tin, chia sẻ, kết nối của con người hiện đại. Truyền thông xã hội có thể hiểu dưới các dạng thức cơ bản tùy theo môi trường truyền thông. Thứ nhất là những dạng thức truyền thông trên mạng internet với nguồn gốc phi chính thức. Thứ hai là những dạng thức truyền thông phi chính thức trong đời sống xã hội, thông qua truyền thông trực tiếp.
Truyền thông xã hội phát triển mạnh và phát huy tác dụng trong điều kiện Nhà nước pháp quyền, trong xã hội mà công dân có thể làm những gì mà luật pháp không cấm, và ở đó, quyền thông tin và quyền được thông tin được bảo đảm tối đa vì sự phát triển bền vững của cộng đồng, đất nước và xã hội thông tin.
Mỗi đại biểu Quốc hội cần tham gia mạng xã hội, nên có facbook và kết nối rộng rãi với công chúng, cư - tư cách là thực hiện hoàn thiện một tác phẩm báo chí. phỏng vấn là cuộc gặp gỡ, trao đổi, hỏi chuyện giữa nhà dân mạng.
b) Thế mạnh và hạn chế của truyền thông xã hội
Do tính chất và môi trường của truyền thông xã hội, cho nên nó có những thế mạnh và hạn chế đặc thù mà trong điều kiện cụ thể nào đó có thể chưa nhận diện hết.
Nhìn chung, trong thời đại hiện nay, công tác thông tin, truyền thông được chú trọng hơn, thông tin đại chúng có bước phát triển mạnh mẽ[3]. Tuy nhiên, việc quản lý thông tin, báo chí, nhất là thông tin mạng Internet trong nhiều trường hợp chưa chủ động[4]. Kết quả thực hiện một số chủ trương của Đảng về quản lý báo chí, truyền thông, xuất bản, quản lý Internet, mạng xã hội chưa đáp ứng yêu cầu.[5] Vì vậy, cần tăng cường quản lý và phát triển các loại hình báo chí mới, đặc biệt là các loại hình sử dụng nền tảng Internet.
[1] What is journalism, https://www.americanpressinstitute.org/journalism-essentials/what-is-journalism/
[2] Dự thảo Báo cáo chính trị của BCH TW Đảng khóa XII tại Đại hội XIII của Đảng.
[3] Dự thảo Báo cáo tổng kết thực hiện chiến lược phát triển KT-XH 10 năm 2011-2020, xây dựng chiến lược phát triển KT-XH 10 năm 2021-2030.
[4] Dự thảo Báo cáo đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển KT-XH 5 năm 2016-2020; phương hướng, nhiệm vụ phát triển KT-XH 5 năm 2021-2025.
[5] Báo cáo Tổng kết công tác xây dựng Đảng trình ĐH XIII của Đảng.