1. Các loại hình biện pháp phi thuế quan diễn hình áp dụng đối với hàng nông sản tại Malaysia

Nhóm biện pháp vệ sinh kiểm dịch động thực vật (SPS)

Các luật và quy định về biện pháp SPS của Malaysia bao gồm: Đạo luật kiểm dịch Malaysia (năm 2011, có hiệu lực (năm 2012); Đạo luật kiểm dịch thực vật (năm 1976); Quy định kiểm dịch thực vật (năm 1981); Đạo luật động vật (năm 1953, sửa đổi năm 2006); Luật thủy sản (năm 1985); Đạo luật an toàn sinh học (năm 2007); Đạo luật thực phẩm (năm 1983); Quy định thực phẩm (năm 1985); và Quy định vệ sinh thực phẩm (năm 2009). Đặc biệt, Quy định thực phẩm (năm 1985) đã được sửa đổi một vài lần, để hài hòa hóa các điều khoản phụ gia thực phẩm với tiêu chuẩn Codex và để phản ánh các nền văn hóa theo đạo Hồi.

Malaysia yêu cầu các nhà nhập khẩu động vật và sản phẩm động vật, thực vật và các sản phẩm thực vật, thực phẩm, các sản phẩm biến đổi gien đều phải có giấy phép nhập khẩu hoặc cấp phép trên cơ sở điều kiện về SPS. Các cơ quan liên quan đến việc cấp phép hoặc giấy phép nhập khẩu theo quy định của pháp luật Malaysia gồm có: Bộ Nông nghiệp (DOA), Sở Thú y (DVS) và Bộ Thủy sản (DOF) chịu trách nhiệm về các vấn đề liên quan đến thực vật, động vật và sản phẩm động vật và thủy sản, tương ứng. Bộ Y tế Malaysia thông qua Bộ phận chất lượng và an toàn thực phẩm, chịu trách nhiệm về các de an toàn thực phẩm, bao gồm các vấn đề liên quan đến kiểm tra và thực thi. Dịch vụ kiểm dịch của Malaysia (MAQIS) hoạt động như một trung tâm một cửa, cung cấp dịch vụ kiểm dịch và chứng nhận cho hàng hóa xuất - nhập khẩu cũng như kiểm tra, thực thi liên quan đến thực phẩm và các vấn đề liên quan.

Từ tháng 01 năm 2014 đến ngày 12 tháng 10 năm 2017, 14 thông báo đã được đệ trình theo Hiệp định WTO về các biện pháp kiểm dịch động thực vật. Hầu hết các thông báo đã được bộ phận an toàn thực phẩm và bộ phận chất lượng đệ trình theo Bộ Y tế, bao gồm thực phẩm, dư lượng thuốc trừ sâu, bột, sữa bột cho mục đích y tế, cá và gia cầm làm sạch nguyên liệu. Bốn thông báo được thực hiện bởi bộ phận an toàn sinh học thực vật thuộc Bộ Nông nghiệp. Các sản phẩm liên quan là: thực vật và các sản phẩm thực vật, bao gồm trái cây tươi, măng cụt, lá trầu, ớt và sầu riêng. Các mục tiêu của các biện pháp SPS này là an toàn thực phẩm hoặc bảo vệ thực vật liên quan. Một thông báo đã được thực hiện bởi Bộ Thủy sản, liên quan đến các biện pháp khẩn cấp tạm thời cho việc nhập khẩu cá rô phi sống (từ ngày 24 tháng 7 năm 2017 trong thời gian sáu tháng).

Nhóm biện pháp Tiêu chuẩn kỹ thuật trong thương mai (TBT)

Các tiêu chuẩn Malaysia được quy định trong Đạo luật 549 của Malaysia (năm 1996) và sửa đổi gần nhất vào năm 2012, trong đó thành lập Bộ tiêu chuẩn Malaysia (Tiêu chuẩn Malaysia, hoặc DSM), thuộc Bộ Khoa học, Công nghệ và Đôi mới, là cơ quan kiêm định và tiêu chuẩn quốc gia của Malaysia. Bộ Tiêu chuẩn Malaysia chịu trách nhiệm thực hiện các tiêu chuẩn thành phần theo các sáng kiến cai cách chiến lược - Tiêu chuẩn cạnh tranh và tự do hóa (SRI - CSL) thuộc chương trình chuyển đổi kinh tế,để nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ của Malaysia. Đạo luật cũng bổ sung thành lập một Hội đồng Tiêu chuẩn và Công nhận (MSAC) là cơ quan tư vấn về tiêu chuẩn hóa và công nhận cho Bộ trưởng Bộ Khoa học, Công nghệ và Đổi mới. Hội đồng thành lập bốn ủy ban tư vấn về tiêu chuẩn hóa và công nhận: Ủy ban Tiêu chuẩn Quốc gia (MyNSC), Ủy ban IEC Quốc gia (MyENC), Ủy ban Kiểm định Quốc gia (NAC) và Ủy ban Thực hành Phòng thí nghiệm Quốc gia (My GLPC). Bộ Tiêu chuẩn Malaysia cũng thành lập các ủy ban tiêu chuẩn ngành theo ngành (ISC) để giám sát các công việc kỹ thuật liên quan đến tiêu chuẩn hóa cho các lĩnh vực cụ thể. Ngoài ra, Malaysia đã giao cho SIRIM Berhad, một công ty hoàn toàn thuộc sở hữu nhà nước, phối hợp các hoạt động phát triển tiêu chuẩn ở Malaysia và đại diện cho Malaysia trong các hoạt động tiêu chuẩn hóa quốc tế. Sửa đổi của Đạo luật 549 cho phép Bộ Tiêu chuẩn Malaysia bổ nhiệm thêm nhiều cơ quan phát triển tiêu chuẩn (SDA), ngoài SIRIM Berhad, để thúc đẩy sự phát triển của các tiêu chuẩn Malaysia.

Ngoại trừ những người thuộc đối tượng bắt buộc theo luật, còn lại các tiêu chuẩn của Malaysia (MS) là tự nguyện. Đến ngày 30 tháng 6 năm 2017, Malaysia đã có 5,284 MS (6,381 vào năm 2012) tại chỗ. Các nhà chức trách nói rằng điều này phản ánh nỗ lực của Malaysia để tập trung vào việc thiết lập các tiêu chuẩn có tác động cao đến công chúng, bao gồm các ngành công nghiệp củaMalaysia, thay vì tập trung vào nâng cao số lượng các tiêu chuẩn. Các loại sản phẩm chính là hóa chất và vật liệu (12,3%); sản xuất, truyền tải và phân phối điện (8,4%), thiết bị điện và điện tử (6,9%); lương thực và thực phẩm (6,7%); công trình xây dựng và dân dụng (6,6%); các thiết bị y tế và cơ sở y tế (6,2%).

Chính phủ Malaysia tiếp tục nỗ lực để điều chỉnh các tiêu chuẩn của Malaysia với các tiêu chuẩn quốc tế. Tính đến ngày 30 tháng 6 năm 2017, 60% MS phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế (59,8% trong năm 2014) và 54% là giống hệt nhau (57,5% trong năm 2014). Mức độ liên kết cao nhất là các thiết bị và phụ kiện điện, điện tử; phát điện, truyền tải và phân phối; thiết bị y tế và trang thiết bị y tế; hóa chất và vật liệu.

Chính phủ Malaysia đặt mục tiêu biến Malaysia thành trung tâm sản phẩm thực phẩm Halal. Tất cả thịt, sản phẩm thịt chế biến, thịt gia cầm và sản phẩm trứng, được sản xuất trong nước hoặc nhập khẩu phải được chứng nhận Halal từ Cục Phát triển Hồi giáo Malaysia (JAKIM) hoặc bất kỳ cơ quan chứng nhận Halal nước ngoài nào được JAKIM công nhận trước khi nhập khẩu và phân phối tại Malaysia. Ngoài lợn, việc giết mổ động vật và sản xuất các sản phẩm từ động vật để xuất khẩu sang Malaysia phải được tiến hành theo các yêu cầu của Halal. Cục Thú y (DVS) phối hợp với JAKIM, kiểm tra lò mổ và nhà máy chế biến ở nước ngoài định kỳ để bảo đảm tuân thủ các yêu cầu nhập khẩu của Malaysia.

Bộ Tiêu chuẩn Malaysia (DSM) vẫn là cơ quan kiếm định quốc gia duy nhất của Malaysia và được công nhận chính thức dưới hình thức xác nhận cho các tổ chức có thẩm quyền thành lập cung cấp dịch vụ đánh giá sự phù hợp để chứng nhận hệ thống quản lý (như chứng nhận hệ thống quản lý chất lượng theo ISO 9001 và chứng nhận hệ thống quản lý môi trường theo ISO 14001), kiểm tra, hiệu chuẩn kiểm tra. Nó hoạt động bốn loại chương trình xác nhận, cũng như chương trình tuân thủ thực hành phòng thí nghiệm tốt dựa trên các nguyên tắc OECD. Theo thông tin trực tuyến của Standard Malaysia, hệ thống kiểm định của nó phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế - MS ISO / IEC 17011 - để bảo đảm rằng các dịch vụ kiểm định được cung cấp là vô tư, không phân biệt đối xử và đáng tin cậy.

2. Tình hình áp dụng biện pháp phi thuế quan của Malaysia

Đến năm 2015, Malaysia đã ghi nhận tổng số 713 biện pháp phi thuế quan phân loại theo Hệ thống phân loại biện pháp phi thuế quan của UNCTAD, được áp dụng trên 64% tổng dòng thuế quan. Biện pháp phi thuế quan của Malaysia có mức độ tập trung cao, chỉ phân bố vào 7 trong tổng số 16 chương của Hệ thống phân loại biện pháp phổ thuế quan theo UNCTAD, trong đó biện pháp kỹ thuật chiếm 84% trong tổng số biện pháp phi thuế quan được khai báo.

Các biện pháp phi thuế quan của Malaysia được quân lý bởi 10 cơ quan quản lý chuyên ngành và các cơ quan khác trong đó Bộ Y tế là đơn vị đầu mối quan trọng nhất để kiểm soát an toàn thực phẩm, ban hành các chứng nhận sức khỏe nhằm bảo đảm mục đích liên quan đến sức khỏa cộng đồng. Tiếp đó là những quy định trực thuộc quản lý của Bộ Tài nguyên môi trường với 86 quy định tiêu chuẩn liên quan đến bảo vệ môi trường trong sản xuất và sản phẩm cuối cùng sau chuỗi sản xuất. SIRIM QAS SdnBerhad là cơ quan phụ trách cấp chứng nhận về tính phù hợp của thực phẩm và bảo đảm các tiêu chuẩn kỹ thuật, Tổ chức này là đơn vị trực thuộc Chính phủ Malaysia.

Trong tổng số 488 biện pháp phi thuế quan (biện pháp phi thuế quan liên quan đến các quy định tiêu chuẩn kỹ thuật) tác động lên 1.349 dòng thuế quan đối với nhóm hàng nông sản. Trong nhóm các biện pháp kỹ thuật, biện pháp TBT chiếm 55% và 45% còn lại là biện pháp SPS.

Tiêu chuẩn kỹ thuật về nhãn mắc là một tiêu chuẩn quan trọng nhất đối với Malaysia, bởi Malaysia có hơn một nửa dân số theo đạo Hồi, do vậy các yêu cầu nhãn mác được áp dụng bắt buộc với các sản phẩm có thành phần từ thịt lợn và có nồng độ cồn. Trong khi hầu hết các nước ASEAN đều thực hiện theo hướng dẫn Codex Alimentarius. Malaysia là nước duy nhất có tiêu chuẩn bắt buộc gắn nhãn mác về dinh dưỡng bao gồm thông tin về năng lượng protein, carbonhydrate, chất béo và đường trong các loại thực phẩm tiêu dùng như bánh mỳ, sữa và các sản phẩmtừ sữa, các loại thịt đóng gói, cá, rau củ quả, hoa quả tươi, các loại sốt Salad.., và các loại đồ uống. Trong 28 phân ngành thực phẩm, số lượng NTM được áp dụng cao nhất đối với các sản phẩm như: i) muối và hạt tiêu; ii) các phụ gia tạo ngọt; iii) chất béo và dầu; iv) các đồ uống có cổn; và trà, cà phê và các sản phẩm liên quan. Malaysia áp dụng một số biện pháp phi thuế quan chặt chẽ và có thể hiện tính chất bảo hộ đối với một số mặt hàng nông sản.

3. Đánh giá chung về việc áp dụng biện pháp phi thuế quan của Malaysia

Trong thời gian qua, Malaysia đã chuyển hướng từ quá trình điều chỉnh giảm các biện pháp phi thuế quan sang hợp lý hoá biện pháp phi thuế quan dựa trên cơ sở tính tương thích với khu vực và thế giới, đặc biệt là vấn đề công nhận lẫn nhau và sự hài hoà hoá hệ thống biện pháp phổ thuế quan với các quốc gia khác. Cụ thể như. Malaysia tham gia vào các hoạt động của Tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế (ISO) và Ủy ban kỹ thuật điện quốc tế (IEC). Malaysia là đại diện ký kết các thỏa thuận khác nhau trong khu vực và quốc tế như MRA (Asia Pacific Accreditation Cooperation MRA), Tổ chức Hợp tác Công nhận Thái Bình Dương (PAC MRA), Hợp tác Quốc tế về Kiểm định Phòng thí nghiệm MRA (ILAC MRA) và Diễn dàn Công nhận Quốc tế MRA (LAF MRA). Có một số chương trình công nhận, bao gồm công nhận các để án Cơ quan chứng nhận; Cơ quan kiểm định các cơ quan kiểmđịnh Malaysia; Chương trình tuân thủ thực hành phóng thí nghiệm tốt; và Đề án công nhận phòng thí nghiệm của Malaysia. Malaysia luôn bảo đảm lợi ích cho doanh nghiệp nước ngoài và tăng tính minh bạch công khai thông qua việc lấy bình luận công khai về các tiêu chuẩn dự thảo trên các trang web tiêu chuẩn Malaysia và SIRIM Berhad