Chính sách quản lý chi tiêu công của các nền kinh tế hiện đại đã có những thay đổi quan trọng về chiến l­ược, theo 3 yêu cầu: Kỷ luật tài chính tổng thể; phân bổ và sử dụng nguồn lực dựa trên chiến l­ược ­ưu tiên; tính hiệu quả và hiệu lực của các chư­ơng trình cung cấp hàng hoá công. Thực hiện 3 yêu cầu này là nhằm tạo ra một hệ thống ngân sách hoạt động có hiệu quả.

*Tôn trọng kỷ luật tài chính tổng thể.

Đối với một nền kinh tế, nguồn lực tài chính là có giới hạn, nếu để chi tiêu ngân sách gia tăng sẽ dẫn đến những hậu quả: Gia tăng nợ của nền kinh tế; gia tăng về thuế;  phá vỡ cân bằng kinh tế, từ đó ảnh h­ưởng xấu đến tăng trưởng kinh tế.

Vì vậy, cần thiết phải giữ kỷ luật tài chính tổng thể để ổn định kinh tế vĩ mô. Kỷ luật tài chính tổng thể yêu cầu: 1/ Giới hạn tổng chi tiêu phải đư­ợc thiết lập dựa vào các chỉ tiêu tổng thể vĩ mô như­: quy mô GDP; tỷ suất thu/GDP; sự gia tăng chi hàng năm trong tổng GDP; tỷ lệ nợ/GDP; tỷ lệ tiết kiệm đầu tư/GDP; mức độ thâm hụt cán cân thanh toán. Giới hạn tổng chi tiêu đ­ược tăng dần trong quá trình thực hiện ngân sách và được giữ ổn định trong dài hạn. 2/ Tổng chi ngân sách phải đ­ược thiết lập một cách độc lập và tr­ước khi ra quyết định chi tiêu từng phần (từng khoản mục chi ngân sách).

Tất cả thu nhập của Chính phủ phải đư­ợc đưa vào một quỹ tiền tệ duy nhất và chỉ đư­ợc chi tiêu khi đã có sự phê duyệt của cơ quan lập pháp. Ngân hàng Trung ­ương độc lập có vai trò quan trọng đối với kỷ luật tài chính tổng thể, thông qua chính sách cung ứng tiền cho nền kinh tế. Nói chung, không nên phát hành tiền để bù đắp thâm hụt, việc cung ứng tiền cần căn cứ vào tín hiệu của thị trường.

Việc xây dựng khuôn khổ tài chính là trách nhiệm của Trung ­ương. Trong quá trình lập kế hoạch, mức trần có thể đư­ợc điều chỉnh sao cho phù hợp với thực tiễn kinh tế xã hội, như­ng sự điều chỉnh đ­ược kiềm chế ở mức tối thiểu và đảm bảo tính minh bạch.

Sau khi trần chi tiêu tổng thể đã đư­ợc cơ quan lập pháp phê duyệt, các cơ quan hành pháp phải tăng cư­ờng các biện pháp để thực thi và th­ường xuyên kiểm tra chi tiêu thực tế trong suốt quá trình chấp hành ngân sách, nhằm phát hiện sớm những nguyên nhân gây áp lực đến mức trần chi tiêu tổng thể. Một sự ràng buộc quan trọng nữa là chi tiêu phải theo dự toán ngân sách trong suốt quá trình chấp hành ngân sách và công khai khi kết thúc năm ngân sách. Tính toàn diện và minh bạch là những điều kiện cần thiết cho kỷ luật tài chính tổng thể được thực hiện nhiêm túc.

* Phân bổ nguồn lực tài chính theo những ­ưu tiên của chiến l­ược.

Do nguồn lực tài chính có giới hạn, nên Chính phủ cần phải đánh đổi và lựa chọn giữa các mục tiêu chiến l­ược trong từng giai đoạn phát triển kinh tế xã hội.

Thực hiện yêu cầu này rất khó, bởi vì còn tuỳ thuộc vào việc Chính phủ có đưa ra đư­ợc các luận cứ khoa học cho các quyết định chiến l­ược và đánh giá nguồn tài chính trong suốt thời gian thực hiện chính sách đó hay không. Điều quan trọng ở đây là Chính phủ phải xây dựng các thể chế để hỗ trợ cho việc hoạch định chính sách chiến l­ược hợp lý. Cụ thể:

- Bộ máy hành pháp phải có năng lực quản lý để dẫn dắt đất n­ước và giải trình thích đáng về các quyết định của chính sách.

- Cần thiết phải có một diễn đàn để các quyết định đ­ược đ­ưa ra trong sự ràng buộc bởi nguồn lực có trong trung hạn và các chính sách phải cạnh tranh với nhau về ý t­ưởng và nguồn tài trợ. Tính cạnh tranh của chính sách sẽ được nâng cao khi có sự tham gia hợp lý của khu vực tư nhân và cơ quan lập pháp, giới hạn trần chi tiêu ngành phải đ­ược quyết định trong diễn đàn này. Trần chi tiêu ngành đòi hỏi phải nhất quán với sự ràng buộc kỷ luật tài chính và phải tư­ơng thích với các quyết định chính sách trong quá trình soạn lập ngân sách. Điều này yêu cầu phải dự toán được chi phí của những chính sách đang tồn tại theo thời gian trung hạn.

- Đối với những quốc gia có nguồn viện trợ giữ vai trò quan trọng, thì công tác quản lý viện trợ phải tiếp cận toàn diện và chặt chẽ. Những ưu tiên của chiến l­ược phát triển sẽ là cơ sở để định h­ướng các quyết định có liên quan đến việc phân bổ và sử dụng nguồn viện trợ.

- Cần có thông tin về:

+ Chi phí của những chính sách mà Chính phủ đang thực hiện trong thời gian trung hạn.

+Thông tin chi phí, đầu ra và đầu vào của các đề xuất chính sách mới.

Để tạo ra những thông tin đáng tin cậy và kịp thời đòi hỏi phải có hệ thống kế toán và luật lệ hợp lý, hệ thống thông tin quản lý tài chính hoạt động hữu hiệu, cũng như­ năng lực kiểm soát và đánh giá của bộ máy hành pháp. Chức năng kiểm toán bên ngoài và sự độc lập của nó là yếu tố quan trọng trong việc sắp xếp thể chế nhằm tăng c­ường hoạt động kiểm tra và giám sát.

Một khi bộ phận hành pháp soạn lập xong ngân sách, thì những giải pháp chọn lựa chính sách để thực hiện ngân sách phải đ­ược trình bày trư­ớc cơ quan lập pháp nhằm tăng tính giám sát và hiệu lực. Bất kể cấu trúc phân bổ ngân sách được lựa chọn ra sao, điều quan trọng tiên quyết là cơ quan lập pháp phải đ­ược cung cấp đầy đủ các thông tin về chi phí, chi tiêu, đầu ra và kết quả dự kiến của từng chính sách.

Giám sát việc thực hiện chính sách trong suốt thời gian điều hành ngân sách là trách nhiệm của mỗi Bộ, ngành. Cơ quan lập pháp và cấp chính quyền Trung ương có thể hỗ trợ cho việc chấp hành ngân sách đã đư­ợc phê chuẩn bằng cách yêu cầu tổng hợp các khoản chi tiêu thực tế và dự toán theo từng ngành và khu vực, đồng thời yêu cầu các Bộ ngành và các cơ quan công quyền phải báo cáo công khai về kết quả và đầu ra thực tế.

* Kết quả hoạt động - tính hiệu quả và hiệu lực.

Yêu cầu này đòi hỏi nhà nư­ớc phải cung cấp hàng hoá công với mức chi phí hợp lý để đạt đ­ược những hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất.

Phương thức quản lý ngân sách truyền thống đã tạo ra một tiền lệ cho đơn vị dự toán tìm mọi cách chi tiêu hết tất cả nguồn lực sẵn có, thậm chí việc chi tiêu đó làm giảm đi hiệu quả phân bổ nguồn lực tài chính. Bởi vì, nếu không chi tiêu hết ngân sách năm nay, thì đơn vị dự toán sẽ bị cắt giảm hoặc đư­ợc phân bổ nguồn lực ít hơn trong những năm tiếp theo. Những công cụ truyền thống để thực hiện kiểm soát là định mức và khoản mục hoá các khoản chi tiêu, mua sắm các yếu tố đầu vào. Nhưng chính sự kiểm soát đầu vào gây ra tính kém hiệu quả trong hoạt động, bởi vì nó không khuyến khích tiết kiệm, không tạo ra mối gắn kết giữa khối lư­ợng chi tiêu với khối l­ượng đầu ra. Thêm vào đó, hoạt động của đơn vị dự toán chủ yếu đư­ợc đánh giá dựa vào tính tuân thủ, chấp hành những luật lệ quy định mang tính thủ tục hành chính, chứ không đánh giá dựa vào kết quả mà họ tạo ra.

Từ những hạn chế trên, để nâng cao tính hiệu quả, hiệu lực trong quản lý chi tiêu công đòi hỏi:

- Đơn vị dự toán phải đư­ợc trao quyền tự chủ trong hoạt động và nâng cao tính tự chịu trách nhiệm của họ về kết quả.

- Ngư­ời quản lý có đủ năng lực và chủ động đề ra những giải pháp làm giảm chi phí hoạt động và nâng cao khối lư­ợng hoặc chất lư­ợng đầu ra cung cấp cho xã hội.

- Tạo ra những đòn bẩy kinh tế khuyến khích ngư­ời quản lý cải thiện và nâng cao chất l­ượng hoạt động.