Ma túy đã và đang trở thành hiểm họa lớn của toàn nhân loại. Ma túy gây tác hại trên nhiều lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, sức khỏe…; đồng thời là một trong những nguyên nhân làm phát sinh và gia tăng các loại tội phạm, tệ nạn xã hội, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh con người, an ninh xã hội, sự ổn định, phát triển và trường tồn của đất nước, dân tộc.
Tình hình ma túy thế giới, khu vực và các nước láng giềng
Tình hình tội phạm, tệ nạn ma túy trên thế giới và trong khu vực diễn biến phức tạp, ngày càng nghiêm trọng và có xu hướng gia tăng mạnh cả về nguồn cung và nguồn cầu. Khu vực Tam giác vàng hiện không chỉ là địa bàn sản xuất các loại ma túy truyền thống như thuốc phiện và heroin mà đã trở thành một trong những trung tâm sản xuất và tiêu thụ ma túy tổng hợp lớn nhất thế giới. Trung Quốc đẩy mạnh triệt phá các cơ sở sản xuất ma túy trong nội địa dẫn đến xu hướng dịch chuyển, lấy khu vực Tam giác vàng làm địa bàn hoạt động. Campuchia trở thành địa bàn có hoạt động trung chuyển ma tuý quốc tế cả đường bộ và đường biển, đồng thời là địa bàn sản xuất trái phép chất ma tuý với quy mô ngày càng lớn. Tình hình ma túy tại Lào tiếp tục diễn biến rất phức tạp[1]; các lực lượng chức năng liên tục triệt phá các vụ mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy[2] và sản xuất ma túy tổng hợp với số lượng đặc biệt lớn[3].
Sự bùng nổ của khoa học, kỹ thuật và công nghệ số đã mang lại nhiều thay đổi trong các hoạt động mua bán trái phép các chất ma túy, làm cho chuỗi cung ứng ngắn hơn, giảm chi phí và tăng khả năng tiếp cận thị trường. Việc mua bán trái phép các chất ma túy trên không gian mạng và các sàn thương mại điện tử diễn ra phức tạp và khó kiểm soát; các đối tượng sử dụng tiền điện tử, tiền ảo để giao dịch gây nhiều khó khăn cho các cơ quan chức năng.
Toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng và sự hình thành cộng đồng ASEAN với những chính sách thông thoáng, mở cửa thu hút đầu tư là điều kiện thuận lợi để tội phạm ma túy triệt để lợi dụng hoạt động. Đặc biệt, việc Thái Lan hợp pháp hóa trồng và sử dụng cần sa; Lào trồng và sản xuất sản phẩm từ cây gai dầu (có chứa chất ma tuý THC) đã phần nào ảnh hưởng đến sự thống nhất trong chính sách phòng, chống ma túy chung của ASEAN từ trước đến nay.
Tình hình ma túy ở trong nước
Nguồn ma túy chủ yếu từ nước ngoài được mua bán, vận chuyển về Việt Nam tiêu thụ hoặc tiếp tục vận chuyển đi nước thứ ba. Phương thức, thủ đoạn hoạt động của các đối tượng ngày càng tinh vi, xảo quyệt, thường xuyên thay đổi, gia tăng sử dụng công nghệ cao, triệt để lợi dụng thành tựu, tiến bộ của khoa học, kỹ thuật, công nghệ, Internet, không gian mạng để thực hiện các hành vi phạm tội, sẵn sàng trang bị các loại vũ khí quân dụng, manh động, chống trả quyết liệt, gây khó khăn, nguy hiểm cho lực lượng chức năng trong quá trình đấu tranh, bắt giữ.
Tình hình tệ nạn ma túy diễn biến phức tạp. Tính đến ngày 14/02/2024, toàn quốc có 223.715 người sử dụng trái phép chất ma túy, người nghiện ma túy và người bị quản lý sau cai nghiện ma túy (chiếm 0,23% dân số cả nước); gồm: 39.431 người sử dụng trái phép chất ma túy; 166.698 người nghiện ma túy và 17.586 người bị quản lý sau cai nghiện ma túy; trong đó có 1.459 người sử dụng trái phép chất ma túy, người nghiện ma túy có biểu hiện loạn thần “ngáo đá”.
Hoạt động sử dụng trái phép ma túy, ma túy “núp bóng”, tẩm ướp, pha trộn vào thực phẩm, đồ uống, thuốc lá điện tử và tệ nạn ma túy liên quan đến thanh, thiếu niên tiếp tục gia tăng, diễn biến phức tạp, nhất là tại các cơ sở kinh doanh có điều kiện và dịch vụ nhạy cảm về an ninh trật tự[4]. Hoạt động trồng trái phép cây có chứa chất ma túy chưa được xóa bỏ bền vững, nhất là tại địa bàn vùng sâu, vùng xa, biên giới khu vực Tây Bắc, Đông Bắc, Tây Nguyên. Số xã, phường, thị trấn có tệ nạn ma túy chiếm tỷ lệ rất cao với 8.865/10.598 xã, phường, thị trấn có tệ nạn ma túy (chiếm 83,7%).
Hậu quả, tác hại của ma túy
Ma túy ảnh hưởng nghiêm trọng đối với sức khỏe của người nghiện, người sử dụng, cả về thể chất và tinh thần, làm hệ thần kinh bị tổn hại dẫn đến thoái hóa nhân cách. Ma túy ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đa số người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy đang trong độ tuổi lao động[5] nhưng lại mất khả năng hoặc giảm sút khả năng, năng suất lao động. Nghiện ma túy và sử dụng trái phép chất ma túy là một trong những nguyên nhân dẫn đến hạnh phúc gia đình tan vỡ…, phá vỡ “tế bào” của xã hội, tiềm ẩn nguy cơ cao dẫn đến các hành vi phạm tội và vi phạm pháp luật, làm gia tăng các tệ nạn xã hội. Số người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy có ở tất cả các địa phương, ở mọi thành phần, lứa tuổi; đặc biệt là ngày càng gia tăng và lan rộng trong thế hệ trẻ. Ma túy hiện nay trở thành một trong những nguy cơ đe dọa đến vấn đề an ninh quốc gia, nổi lên là nguy cơ các đối tượng sử dụng phương thức thủ đoạn mua chuộc, kích động số người nghiện ma túy, người sử dụng trái phép chất ma túy, đối tượng phạm tội về ma túy để tham gia thực hiện các hoạt động như khủng bố, phá hoại, thậm chí bạo loạn, phá rối an ninh ở trong nước...
Ngày 27/11/2024, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 163/2024/QH15 phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống ma túy đến năm 2030 đã đáp ứng yêu cầu cấp bách và khách quan, xuất phát từ thực tiễn tình hình, trước những áp lực ngày càng gia tăng của tình hình ma túy trên thế giới, khu vực và trong nước đe dọa trực tiếp đến sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đồng thời đưa đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống ma túy vào cuộc sống; góp phần bảo đảm an ninh xã hội, an ninh con người, bảo vệ sức khỏe cho Nhân dân, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, xây dựng môi trường ổn định, an toàn, lành mạnh.
[1] Trong 05 năm qua, lực lượng chức năng Lào đã triệt phá 18.312 vụ án (chiếm 60% số vụ vi phạm pháp luật), bắt 26.667 đối tượng (có 572 đối tượng người nước ngoài), thu hơn 1,3 tấn heroin, gần 16 tấn cần sa, hơn 8,7 tấn thuốc lắc, 10,7 tấn ma túy đá, 680kg thuốc phiện, khoảng 24,8 tấn hóa chất.
[2] Trong đó có vụ thu giữ 1,5 tấn ma túy và hơn 55 triệu viên ma túy tổng hợp.
[3] Bộ Công an đã chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ đấu tranh chuyên án, phát hiện các đối tượng người Đài Loan, Trung Quốc cấu kết với người Lào để vận chuyển trái phép chất ma túy xuyên quốc gia, thu giữ 1,3 tấn ketamin và chứng minh các đối tượng đã vận chuyển trót lọt 500 kg ketamin từ Việt Nam đi Đài Loan qua tuyến đường biển; đồng thời phối hợp lực lượng chức năng Lào đấu tranh, triệt phá nhiều xưởng sản xuất ma túy tại Thủ đô Viên Chăn (Lào), thu giữ nửa triệu lít hóa chất, 81 tấn bột hóa chất dùng để sản xuất ma túy, trong đó có hơn 12 tấn ketamin thành phẩm.
[4] Cả nước hiện có 129 điểm và 11 tụ điểm phức tạp về ma túy; 2.315 cơ sở kinh doanh có điều kiện và dịch vụ nhạy cảm về an ninh trật tự tiềm ẩn nguy cơ hoạt động của tội phạm và tệ nạn ma túy.
[5] Hơn 98% số người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy trên 18 tuổi.