Bản chất bảo hộ của các biện pháp chống bán phá giá
Bản chất này đang ngày càng mâu thuẫn với xu hướng tự do thương mại ngày càng gia tăng trong thương mại quốc tế giữa các nước thành viên của WTO. Xu hướng tự do hoá nhiều hơn, hội nhập nhiều hơn đang đặt ra nhiều thách thức với những vòng đàm phán thương mại sắp tới và trực tiếp là đối với các biện pháp chống bán phá giá, công cụ mà các nước vẫn ưa dùng để bảo hộ cho các ngành sản xuất nội địa. Như vậy mâu thuẫn đã được thấy rõ giữa một bên là xu hướng tự do hoá và xoá bỏ các biện pháp bảo hộ không thể đảo ngược của thương mại thế giới và một bên là bản chất bảo hộ không thể che giấu của các biện pháp chống bán phá giá. Để bảo đảm cho thương mại thế giới tiếp tục phát triển thêm một bước, mâu thuẫn này không thể không giải quyết. Đã có nhiều quan điểm đề xuất hướng giải quyết mâu thuẫn này mà phần lớn đều tập trung vào cải cách pháp luật về chống bán phá giá quốc gia và quốc tế.
Trong một số các quan điểm đề xuất hướng cải cách pháp luật về chống bán phá giá, quan điểm chiếm ưu thế là quan điểm cho rằng nên thay thế pháp luật về chống bán phá giá ở cả tầm quốc gia và tầm quốc tế bằng pháp luật cạnh tranh thống nhất giữa các nước hoặc pháp luật cạnh tranh quốc tế. Quan điểm này cho rằng pháp luật về chống bán phá giá hiện tại đang áp đặt thuế chống bán phá giá đối với mọi hành vi bán sản phẩm ở thị trường nước nhập khẩu với giá thấp hơn giá bán sản phẩm tương tự tại thị trường nước xuất khẩu. Trên thực tế hình thức bán phá giá tiêu diệt, loại hình bán phá giá đáng bị trừng phạt là những hoạt động bán giá thấp thông thường để tăng tính cạnh tranh và vì thế không đáng bị trừng phạt. Đối với các tác động tiêu cực tới môi trường cạnh tranh của nước nhập khẩu hay nói cách khác là liệu việc bán giá hàng hoá nhập khẩu thấp như vậy có dụng ý cạnh tranh không lành mạnh hay làm vẩn đục môi trường cạnh tranh lành mạnh hay không. Đó là lập luận chính để đề xuất thay thế pháp luật về chống bán phá giá bằng pháp luật cạnh tranh. Trên thực tế, có một số nước đã đi theo xu hướng này trong quan hệ thương mại khu vực với nhau. Kể từ khi thành lập một thị trường chung EU đến nay, việc áp dụng các biện pháp chống bán phá giá giữa các quốc gia thành viên EU xuất khẩu, nhập khẩu lẫn nhau đã hoàn toàn được xoá bỏ. Thay vào đó, toàn bộ lãnh thổ của các nước thành viên của cả khối được coi là một thị trường chung và ở đó không có sự hiện diện của biên giới quốc gia. Sự tồn tại của pháp luật về chống bán phá giá giữa các quốc gia thành viên trước đó bị thay thế hoàn toàn bởi một hệ thống pháp luật cạnh tranh thống nhất trong toàn Liên minh Châu Âu và có giá trị ràng buộc đối với mọi thành viên của Liên minh Châu Âu. Trên thực tế, pháp luật cạnh tranh của EU đã thực hiện rất tốt vai trò hạn chế các thành viên bán phá giá tiêu diệt cũng như bán giá hàng hoá quá thấp có thể gây hại tới nền kinh tế của cả khối, của một nước thành viên hoặc thậm chí là chỉ một khi vực thị trường của một nước thành viên. Vì thế, có thể xem EU, một ví dụ điển hình của hội nhập kinh tế quốc tế trong tương lai, ở đó, sự liên kết và giao lưu giữa thị trường các quốc gia chặt chẽ tới mức tạo ra một thị trường thống nhất, nơi đó hàng hoá được lưu thông một cách tự do mà không bị hạn chế bởi rào cản vô lý nào, là mô hình tương lai của pháp luật về chống bán phá giá, khi đó pháp luật về chống bán phá giá ở tầm quốc gia và quốc tế dần rút đi thay vào đó là vai trò của pháp luật cạnh tranh liên quốc gia.
Tuy EU là mô hình điển hình nhất minh hoạ cho xu hướng phát triển trong tương lai của pháp luật về chống bán phá giá, song đó không phải là khu vực duy nhất trên thế giới đã diễn ra sự chuyển đổi vai trò từ pháp luật về chống bán phá giá sang pháp luật cạnh tranh. Ở một số khu vực hay tại một số nhóm nước gần nhau khác trên thế giới cũng đang diễn ra xu hướng tương tự, tuy ở quy mô nhỏ hơn. Năm 1988 hai nước láng giềng thân cận và tương đối tách biệt về địa lý với phần còn lại của thế giới là Ôxtraylia và Niu Dilan xúc tiến đàm phán và ký kết Thoả thuận thương mại về quan hệ kinh tế thân thiết Oxtraylia và Niu Dilan (viết tắt ANZCERTA).
Thoả thuận này bắt đầu có hiệu lực từ năm 1990. Theo đó tất cả các biện pháp áp thuế chống bán phá giá giữa hai nước cũng như pháp luận chống bán phá giá của hai nước đối với nhau đều bị bãi bỏ. Thay vào đó, hai nước sẽ ban hành luật cạnh tranh thống nhất với nhau và tập trung vào xử lý việc lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường. Doanh nghiệp ở nước này sẽ có thể kiện doanh nghiệp nước kia với lý do lạm dụng vị trí độc quyền khi doanh nghiệp sau bán giá hàng hoá quá thấp và có thể loại doanh nghiệp trước ra khỏi thị trường. Như vậy, sau khi chuyển đổi pháp luật về chống bán phá giá thành pháp luật cạnh tranh thống nhất, cả hai nước này sẽ chỉ tập trung vào các hành vi được coi là bán phá giá tiêu diệt chứ không phải mọi hành vi bán hàng hoá giá thấp.
Canada và Chile cũng là một ví dụ điển hình khác. Hai nước này cũng đã thoả thuận về một cơ chế tương tự như Ôxtraylia và Niu Dilan dưới hình thức một thoả thuận mậu dịch tự do. Theo đó, các biện pháp chống bán phá giá cũng sẽ không được áp dụng đối với hàng hoá nhập từ Canada vào Chile và ngược lại. Thay vào đó, hai nước sẽ sử dụng pháp luật cạnh tranh để xử lý những luồng hàng hoá được bán với giá rẻ và qua đó, có thể ảnh hưởng trực tiếp tới môi trường cạnh tranh lành mạnh và gián tiếp là tới sự ổn định của nền kinh tế hai nước.
Nhìn tổng thể, từ khía cạnh lý luận và thực tiễn có thể thấy việc thay thế dần pháp luật về chống bán phá giá quốc gia và quốc tế bằng pháp luật cạnh tranh thống nhất giữa các quốc gia hoặc quốc tế khi hội nhập kinh tế ngày càng diễn ra một cách sâu, rộng hơn rất có thể là một xu hướng của sự phát triển của pháp luật về chống bán phá giá quốc tế trong tương lai. Tuy nhiên, có thể thấy rằng, điều kiện tất yếu để xu hướng này có thể trở thành hiện thực là mức độ hội nhập kinh tế giữa các nước đối tác phải hết sức toàn diện và sâu sắc, tới mức tạo thành một thị trường chung thống nhất. Nếu xét số lượng đông đảo các nước thành viên của WTO và tình hình khó khăn khi tổ chức này đang muốn đàm phán thúc đẩy kinh tế hội nhập thêm một bước nữa thì có thể thấy, sẽ còn phải mất một thời gian dài nữa thì mức độ hội nhập kinh tế trong WTO mới đạt được mức như mục tiêu mà WTO mong đợi. Cho đến lúc đó đương nhiên pháp luật về chống bán phá giá của các quốc gia và của WTO sẽ tiếp tục vai trò chủ yếu của mình trong việc điều chỉnh sự luân chuyển của các nguồn hàng hoá giá rẻ giữa các thành viên.
Tóm lại, qua nội dung được nêu trên có thể rút ra các vấn đề sau:
- Bán phá giá trong thương mại quốc tế là một hiện tượng xảy ra khi một hàng hoá của nước này được xuất khẩu vào một nước khác với mức giá xuất khẩu thấp hơn giá trị thông thường của hàng hoá đó tại nước xuất khẩu. Bán phá giá trong thương mại quốc tế chỉ xảy ra khi có các điều kiện nhất định:
(1) Phải có hai thị trường riêng biệt, hai thị trường này phải bị ngăn cách bởi những đường biên giới quốc gia hoặc vùng lãnh thổ
(2) Giá bán của cùng một loại hàng hoá ở thị trường nhập khẩu thấp hơn ở thị trường xuất khẩu hoặc ở một thị trường thứ ba.
- Bán phá giá là một thực tiễn thương mại quốc tế đã có từ lâu trong lịch sử nhân loại. Pháp luật về chống bán phá giá quốc gia cũng đã được hình thành từ rất sớm. Song, chỉ tới khi có xu hướng hình thành tổ chức thương mại quốc tế thế giới (WTO) và đặc biệt từ khi tổ chức này thành lập thì hệ thống luật lệ quốc tế và quốc gia về chống bán phá giá mới có sự phát triển và thống nhất với nhau. Điều này góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho sự lưu thông của thương mại quốc tế
- Bán phá giá có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, như để tạo thế cạnh tranh, để tối đa hoá lợi nhuận, để cắt giảm lỗ, để giành vị trí thống lĩnh thị trường... Tuy nhiên không phải tất cả các trường hợp bán phá giá đó đều có ý đồ xấu hay có hại đối với môi trường cạnh tranh hoặc nền kinh tế của nước nhập khẩu.
- Bán phá giá được phân chia làm nhiều loại khác nhau, song dù là loại nào thì việc bán phá giá cũng sẽ có các tác động nhất định đối với nền kinh tế nước nhập khẩu và nền kinh tế nước xuất khẩu. Đối với nền kinh tế nước nhập khẩu, bán phá giá đem lại hàng hoá giá rẻ cho người tiêu dùng qua đó làm cho mặt bằng giá cả trên thị trường nói chung có xu hướng giảm đi, nó cũng làm cho môi trường kinh doanh có tính cạnh tranh hơn...Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp nội địa không đủ tiềm lực để duy trì sự cạnh tranh thì ảnh hưởng tiêu cực là rõ ràng. Đối với nền kinh tế nước xuất khẩu nhìn chung, tác động của các hành vi bán phá giá là tích cực vì hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp xuất khẩu sẽ được duy trì và mở rộng, tạo công ăn việc làm cho người lao động.
- Do tác động của bán phá giá và đặc biệt là tác động tới ngành sản xuất nội địa của nước nhập khẩu, vì vậy chống bán phá giá được coi là biện pháp bảo vệ nhóm lợi ích này hữu hiệu nhất. Chống bán phá giá là việc các cơ quan có thẩm quyền của nước nhập khẩu áp dụng biện pháp phù hợp để loại bỏ những thiệt hại mà hàng hoá nhập khẩu bán phá giá gây ra cho ngành sản xuất hàng hoá tương tự của nước mình. Trong các biện pháp đó thì pháp luật về chống bán phá giá là biện pháp mạnh mẽ nhất, hiệu quả nhất và phổ biến nhất.
- Về bản chất, các biện pháp chống bán phá giá đều nhằm mục tiêu bảo hộ cho ngành sản xuất nội địa của nước nhập khẩu. Khi áp dụng thuế chống bán phá giá thì chỉ có ngành sản xuất nội địa của nước nhập khẩu là đối tượng duy nhất được và cái lợi đó có được trên sự thua thiệt của chính người tiêu dùng của họ và nhân công lao động nước ngoài, những người đã bỏ công sức của mình ra để sản xuất ra hàng hoá với mức giá cạnh tranh hơn.
- Cùng với xu hướng hội nhập quốc tế ngày càng cao và đòi hỏi ngày càng gay gắt sự hình thành một sân chơi công bằng cho nền kinh tế toàn cầu, tính chất bảo hộ của pháp luật chống bán phá giá trong hệ thống pháp luật của WTO, Hoa Kỳ và EU ngày càng giảm dần về mức độ. Với xu hướng phát triển này, trong tương lai có thể hệ thống luật lệ về thương mại quốc tế và khu vực chống bán phá giá sẽ ngày cành đến gần hơn với pháp luật về cạnh tranh.