Cộng hoà Pháp là một nước có hệ thống pháp luật phát triển lâu đời trong truyền thông luật thành văn. Cộng hòa Pháp đã có quy định pháp luật cụ thể về các tiêu chí đánh giá oan, sai trong hoạt động tố tụng hình sự, cách giải quyết cũng như chính sách, thủ tục bồi thường cho từng trường hợp bị oan sai, Nội dung này trước đây được quy định tại các điều từ 443 đến 447 của Bộ luật tố tụng tội phạm (cũ) và hiện nay được điều chỉnh theo các điều từ 149 đến 150 và từ điều 622 đến 626 Bộ luật tố tụng hình sự (Luật số 70-43, ngày 17/7/1970 về bồi thường thiệt hại vì lý do tạm giam, tạm giữ; Luật số 89-431 ngày 23/6/1989 về trình tự xét lại bản án do oan sai; Nghị định so 78-50 ngày 09/01/1978 về bồi thường thiệt hại vì lý do tạm giữ tạm giam oan sai).

Khác với một số quốc gia theo hệ thống pháp luật thành văn khác (như Nhật Bản, Trung Quốc), Cộng hoà Pháp không có một đạo luật riêng biệt về trách nhiệm bồi thường của Nhà nước. Chế định về trách nhiệm bồi thường của Nhà nước trong pháp luật Pháp nằm tản mạn ở nhiều văn bản khác nhau và có phạm vi khá rộng. Vào thời điểm khi mới hình thành, chế định này không phải là kết quả trực tiếp của một quy trình pháp điển hoá các quy phạm pháp luật cụ thể, nghĩa là không xuất phát từ ý chí của nhà lập pháp, mà nó là kết quả của thực tiễn xét xử của các Tòa án Pháp. Sau nhiều năm, việc hoàn thiện chế định này mới được thực hiện qua việc ban hành một số đạo luật. Hiện nay, Pháp cũng không có hướng ban hành một đạo luật riêng biệt điều chỉnh vấn đề này.

Tuy nhiên, dù thừa nhận về mặt nguyên tắc rằng Nhà nước phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho công dân do lỗi của nhân viên nhà nước gây ra, nhưng vẫn đưa ra ba nhận định quan trọng liên quan đến trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, đó là:

Thứ nhất, trách nhiệm của Nhà nước đối với thiệt hại do lỗi của viên chức nhà nước gây ra cho người dân không thể chịu sự điều chỉnh của các nguyên tắc quy định trong Bộ luật dân sự giống như quan hệ giữa cá nhân với cá nhân;

Thứ hai, trách nhiệm bồi thường của Nhà nước không phải là tuyệt đối và cũng không đặt ra trong tất cả mọi trường hợp;

Thứ ba, cơ chế trách nhiệm bồi thường của Nhà nước được điều chỉnh bởi những nguyên tắc riêng và những nguyên tắc đó có thể thay đổi tuỳ thuộc vào nhu cầu thực hiện dịch vụ công.

Như vậy có thể thấy rằng, trách nhiệm bồi thường về dân sự của một chủ thể đặc biệt là nhà nước, nhưng các thẩm phán Pháp vào thời kỳ đó thừa nhận trách nhiệm bồi thường về dân sự, nhưng không phải tất cả mọi trường hợp. Tức là không phải cứ nhân viên nhà nước gây thiệt hại thì đều phải bồi thường. Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước pháp chỉ được coi là một ngoại lệ đặt ra trong một số trường hợp hết sức đặc biệt. Ngoài ra, dù được xác định đây là một dạng của trách nhiệm dân sự, nhưng không thể áp dụng các nguyên tắc bồi thường của Bộ luật dân sự mà việc bồi thường phải được điều chỉnh bởi những nguyên tắc riêng, tuỳ từng trường hợp.

Với những lý lẽ nêu trên cho rằng, nếu mở rộng quá phạm vi trách nhiệm bồi thường của Nhà nước thì sẽ có nguy cơ tác động tiêu cực đến hoạt động hành chính của cơ quan nhà nước. Tuy nhiên, qua hơn một thế kỷ, các trường hợp phát sinh trách nhiệm bồi thường của Nhà nước đã được thay đổi theo hướng mở rộng. Bên cạnh trách nhiệm bồi thường thiệt hại do lỗi, đã xuất hiện nhiều trường hợp trong đó cơ quan nhà nước có thể phải bồi thường ngay cả khi không có lỗi.

Trong chế định bồi thường của Nhà nước Pháp cần giải quyết hai mối quan hệ cơ bản giữa Nhà nước với người bị thiệt hại và quan hệ giữa Nhà nước với cá nhân công chức, viên chức trực tiếp gây ra thiệt hại nhằm bảo vệ quyền của người bị thiệt hại bằng cách buộc mọi cơ quan nhà nước có liên quan phải đứng ra bồi thường hoặc cho phép cơ quan nhà nước yêu cầu người gây thiệt hại đích thực bồi thường một khoản tiền nhất định.

Việc xác định lỗi của người gây ra thiệt hại là lỗi công vụ hay lỗi cá nhân rất quan trọng, vì nếu đó là lỗi công vụ, thì việc giải quyết sẽ, thuộc phạm vi của chế định bồi thường của Nhà nước và trình tự tố tụng được áp dụng là tố tụng hành chính. Còn nếu đó là lỗi cá nhân, thì vụ việc sẽ được giải quyết dựa trên quy định của Bộ luật dân sự trước Tòa án tư pháp theo thủ tục tố tụng dân sự.

Trong thực tế nhiều cá nhân không đủ khả năng tài chính để bồi thường cho người bị hại theo thủ tục dân sự nên pháp luật của Pháp đã có những quy định cho phép người bị thiệt hại được yêu cầu cơ quan nhà nước bồi thường cho họ ngay cả khi thiệt hại là do lỗi cá nhân của công chức gây ra. Đây là cơ chế phối hợp trách nhiệm bồi thường giữa Nhà nước và cá nhân trực tiếp gây ra thiệt hại.

Trong quan niệm của pháp luật Pháp, việc xác định lỗi cá nhân được gọi là lỗi ngoài công vụ, nghĩa là lỗi đó độc lập với việc thực hiện công vụ. Được coi là lỗi cá nhân khi công chức phạm lỗi ngoài thời gian thực hiện công vụ và không liên quan đến việc thực hiện công vụ. Lỗi có thể được coi là độc lập với việc thực hiện công vụ ngay cả khi công chức phạm lỗi trong quá trình thực hiện công vụ nhưng phạm lỗi đó vì động cơ cá nhân như để trả thù hoặc trục lợi. Ngoài ra, các hành vi thiếu cẩn trọng đến mức không thể hình dung được trong khi thi hành công vụ hoặc phạm lỗi vì sự thiếu ý thức nghề nghiệp của người vi phạm cũng được xác định là lỗi độc lập với công vụ. Do đó, trách nhiệm bồi thường Nhà nước không đặt ra mà là trách nhiệm dân sự giữa cá nhân với cá nhân, vì đây được xác định là cá nhân công chức phạm lỗi độc lập với việc thi hành công vụ.

Phương thức xác định lỗi công vụ: Công chức phạm lỗi trong khi thi hành công vụ hoặc có liên quan đến thi hành công vụ sẽ được xem xét để áp dụng trách nhiệm bồi thường của Nhà nước. Tuy nhiên, được xác định thuộc trách nhiệm bồi thường nhà nước nếu như công chức đó phạm lỗi ngoài thời gian thi hành công vụ nhưng phương tiện phạm lỗi là do cơ quan nhà nước cung cấp. Ngoài ra, lỗi công vụ còn có thể xem xét từ việc không hành động của cơ quan nhà nước hoặc từ sự hoạt động yếu kém của cơ quan nhà nước mặc dù không xác định được cụ thể công chức nào có hành vi vi phạm.

Việc xác định là rất phức tạp, lỗi có thể do tập thể của cơ quan hành chính nhà nước gây ra hoặc lỗ do công chức gây ra. Tuy nhiên, pháp luật của Cộng hòa Pháp cho phép bên bị thiệt hại yêu cầu cơ quan nhà nước bồi thường cho họ, ngay cả khi thiệt hại do lỗi của cá nhân công chức gây ra. Trong trường hợp này, người bị hại có quyền lựa chọn một trong hai khả năng: khởi kiện công chức ra Tòa án tư pháp để yêu cầu bồi thường thiệt hại theo thủ tục dân sự hoặc khởi kiện cơ quan nhà nước ra trước Tòa án hành chính để yêu cầu bồi thường theo thủ tục bồi thường nhà nước.

Việc xác định yếu tố lỗi xảy ra trong thời gian làm việc tại cơ quan nhà nước hoặc được thực hiện bằng những phương tiện do cơ quan Nhà nước cung cấp trong phối hợp trách nhiệm bồi thường là rất quan trọng. Tuy nhiên, trong trường hợp nhân viên nhà nước cố ý sử dụng phương tiện do cơ quan nhà nước trang bị để gây hại cho người khác, thì Tòa án không chấp nhận khả năng Nhà nước phải bồi thường.

Điều kiện xác định người bị hại có được bồi thường hay không phải xác định thiệt phải thực tế xảy ra và phải được định giá bằng tiền; phải có sự tồn tại mối quan hệ nhân quả giữa lỗi và thiệt hại, cùng với đó phải xác định được cơ quan nhà nước nào có trách nhiệm bồi thường thiệt hại đó. Tuy nhiên, để xác định rằng thiệt hại có chắc chắn hay không, pháp luật Pháp quan niệm rất mềm dẻo, theo đó, không nhất thiết chi những thiệt hại đã xảy ra và hiện đang tồn tại mới có thể được bồi thường, mà chấp nhận cả trường hợp thiệt hại tuy chưa xảy ra nhưng chắc chắn sẽ xảy ra trong tương lai. Ví dụ, sự tàn tật của đứa trẻ dẫn đến khả năng chắc chắn sẽ làm trẻ bị giảm khả năng lao động khi lớn lên. Việc bị mất đi một cơ hội cũng được coi là thiệt hại chắc chắn và có thể được bồi thường. Việc đánh giá thiệt hại đó có được coi là chắc chắn hay không thuộc thẩm quyền của Thẩm phán.

Việc đánh giá thiệt hại bằng tiền không có gì khó khăn nếu đó là các khoản thu nhập của người bị thiệt hại khó khăn thường đặt ra do việc đánh giá những thiệt hại về tính mạng, sức khoẻ, tinh thần và trong trường hợp này, Tòa án thường đưa ra nộp tiền bồi thường nhất định nhưng Tòa án không có các tiêu chí cụ thể để giải thích vì sao đã đưa ra mức đó. Cần phải chứng minh được mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và thiệt hại thực tế xảy ra để làm căn cứ xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Thực tiễn xét xử của Tòa án Pháp cho thấy Tòa án đòi hỏi phải có mối quan hệ nhân quả trực tiếp giũa sự kiện và thiệt hại. Việc đánh giá tính chất trực tiếp của mối quan hệ nhân quả thuộc thẩm quyền của Thẩm phán.

Tuy nhiên, pháp luật Pháp cũng quy định người bị thiệt hại cũng có lỗi; hoặc lỗi của bên thứ ba; hoặc sự kiện bất khả kháng; hoặc tình huống bất ngờ; hoặc xác định chủ thể bồi thường thiệt hại sẽ được miễn trách nhiệm bồi thường thiệt hại.

Việc xác định chủ thể gây thiệt hại gặp khó khăn nếu các cơ quan nhà nước cùng phối hợp với nhau để thực hiện một nhiệm vụ của Nhà nước và gây ra thiệt hại cho công dân. Để giải quyết những trường hợp này, án lệ cho phép người bị thiệt hại được quyền yêu cầu một trong số các cơ quan đó bồi thường toàn bộ thiệt hại, sau đó cơ quan nào đã đứng ra bồi thường có quyền yêu cầu các cơ quan có liên quan bồi hoàn một phần hoặc toàn bộ khoản tiền đã trả.

Tòa án hành chính của Cộng hòa Pháp là cơ quan xét xử về tính hợp pháp của quyết định hành chính cũng là Tòa án có thẩm quyền chung trong giải quyết bồi thường nhà nước. Khi thực thi thẩm quyền xét xử chung về bồi thường nhà nước, thông thường, Tòa án hành chính Pháp áp dụng nguyên tắc bồi thường toàn bộ thiệt hại xảy ra, nhưng phải đảm bảo điều kiện về có hành vi gây thiệt hại là căn cứ để truy cứu trách nhiệm bồi thường nhà nước; và có mối quan hệ nhân quả trực tiếp và chắc chắn giữa hành vi gây thiệt hại và thiệt hại xảy ra.